Instrukcja gospodarowania mieniem nieruchomym – objaśnienia, przykłady, wzór. Poradnik Rachunkowości Budżetowej 8/2022

W Poradniku przedstawiono ramowy wzór instrukcji dokumentowania dla celów księgowych operacji gospodarczych dotyczących nieruchomości należących do SP i JST. Omówione są zasady wykonywania i dokumentowania tych operacji.

Z Poradnika można się dowiedzieć m.in.:

• czym różni się pojęcie nieruchomości w prawie cywilnym i w rachunkowości oraz
• jak te różnice wpływają na:
• ustalanie granic nieruchomości w obrocie cywilnoprawnym i granic obiektów inwentarzowych środków trwałych stanowiących nieruchomości w księgowości,
• wycenę nieruchomości dla celów gospodarowania nimi i ewidencji księgowej środków trwałych, które się na nie składają,
• sposób dokumentowania operacji nabycia i zbycia nieruchomości w obrocie cywilnoprawnym oraz przychodów i rozchodów środków trwałych stanowiących nieruchomości w księgach rachunkowych;
• jakie tytuły prawne do nieruchomości mogą mieć jednostki wykonujące uprawnienia właścicielskie do nieruchomości SP i JST, a jakie jednostki budżetowe i samorządowe zakłady budżetowe;
• jak opisywać, wyceniać i dokumentować operacje zbywania i nabywania nieruchomości na własność, w użytkowanie wieczyste, w trwały zarząd, w najem, w dzierżawę i w użyczenie.

Wszystkie podane zasady zostały zilustrowane przykładami z praktyki (łącznie około 70). Dla każdej operacji zamieszczono wzory wypełnionych dowodów księgowych (OT, PT, LT).

Przedstawiono także odpowiedzi na pytania, m.in.:

• jak ustalać obiekty inwentarzowe środków trwałych, takich jak grunty, prawo użytkowania wieczystego gruntów, budynki, budowle, samodzielne lokale mieszkalne i użytkowe, spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego i użytkowego,
• jak wyceniać środki trwałe stanowiące nieruchomości nabywane odpłatnie i nieodpłatnie w drodze darowizny, a jak otrzymane nieodpłatnie w trwały zarząd,
• dlaczego do ujęcia w księgach rachunkowych operacji przychodów i rozchodów środków trwałych stanowiących nieruchomości nie wystarczy sam akt notarialny lub decyzja o oddaniu w trwały zarząd i wskazane jest sporządzenie dowodów OT, PT i LT,
• czym różni się nieodpłatne przekazanie od darowizny,
• kiedy stosuje się dowody PT, a kiedy – OT i LT,
• dlaczego jednostka budżetowa i samorządowy zakład budżetowy nie mogą posiadać nieruchomości na własność i w użytkowaniu wieczystym,
• dlaczego jednostka budżetowa nie może zawrzeć umowy najmu, dzierżawy i użyczenia nieruchomości posiadanych w trwałym zarządzie z inną jednostką budżetową podległą temu samemu organowi tworzącemu oraz jak powinna być unormowana sytuacja, gdy dwie takie jednostki korzystają z tej samej nieruchomości,
• jak wyceniać nabywane środki trwałe stanowiące nieruchomości: grunty, budynki i budowle, gdy w akcie notarialnym (decyzji o oddaniu w trwały zarząd) podano tylko łączną wartość całej nieruchomości zabudowanej,
• jak rozliczać wspólne koszty dodatkowe zakupu na cenę nabycia poszczególnych środków trwałych stanowiących nieruchomości,
• jakie nakłady na ulepszenie środków trwałych stanowią w jednostkach budżetowych obce środki trwałe, a jakich nakładów nie można w ten sposób ujmować.

Poradnik jest przeznaczony dla pracowników zajmujących się gospodarką nieruchomościami oraz służb księgowych jednostek. Konieczna jest ścisła współpraca między tymi pracownikami w zakresie prowadzenia gospodarki mieniem nieruchomym oraz jego ewidencji księgowej.

Dopełnieniem Poradnika jest Ściąga księgowego z instruktażem – krok po kroku, jak ustalać wartość początkową obiektów inwentarzowych środków trwałych stanowiących jedną nieruchomość.