Fundacja rodzinna - jaki rodzaj działalności gospodarczej może wykonywać?

Rozwiązanie zaproponowane przez ustawodawcę w zakresie aktywności/działalności, jakie fundacja rodzinna może wykonywać, należy ocenić pozytywnie. Na wstępie należy podkreślić, że intencją wprowadzenia do polskiego systemu prawa niniejszej instytucji prawnej jest stworzenie kompleksowego mechanizmu pozwalającego polskim przedsiębiorcom rodzinnym na:

• kumulowanie majątku „firmowego” oraz prywatnego w ramach jednej instytucji,
• ochronę przed rozdrobnieniem majątku (w przypadku sporów rodzinnych o tzw. masę spadkową po przedsiębiorcach założycielach – nestorach) oraz
• zarządzanie majątkiem i jego pomnażanie w perspektywie długofalowej (wielopokoleniowej).

W związku z tym zasadniczym założeniem jest, że fundacja rodzinna podejmować będzie działalność polegającą na zarządzaniu i nadzorowaniu wniesionego do niej majątku, czyli ma prowadzić tzw. działalność pasywną, a nie działalność stricte biznesową (np. produkowanie dóbr, wykonywanie usług). Wyjątek od tej zasady stanowi prowadzenie działalności w ramach gospodarstwa rolnego.

W ślad za niniejszym ustawodawca w art. 5 ustawy o fundacji rodzinnej wymienił rodzaje działalności gospodarczej (w rozumieniu art. 3 ustawy z 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców: Działalnością gospodarczą jest zorganizowana działalność zarobkowa, wykonywana we własnym imieniu i w sposób ciągły.), które fundacja rodzinna może wykonywać. Są to:

1. nabywanie mienia, o ile mienie to nie zostało nabyte wyłącznie w celu dalszego zbycia;
2. najem, dzierżawa lub udostępnianie mienia do korzystania na innej podstawie;
3. przystępowanie do spółek handlowych, funduszy inwestycyjnych, spółdzielni oraz podmiotów o podobnym charakterze, mających swoją siedzibę w kraju albo za granicą, a także uczestnictwo w tych spółkach, funduszach, spółdzielniach oraz podmiotach;
4. nabywanie i zbywanie papierów wartościowych, instrumentów pochodnych i praw o podobnym charakterze;
5. udzielanie pożyczek:

• spółkom kapitałowym, w których fundacja rodzinna posiada udziały albo akcje,
• spółkom osobowym, w których fundacja rodzinna uczestniczy jako wspólnik,
• beneficjentom;

6. obrót zagranicznymi środkami płatniczymi należącymi do fundacji rodzinnej w celu dokonywania płatności związanych z działalnością fundacji rodzinnej;
7. produkcja przetworzonych w sposób inny niż przemysłowy produktów roślinnych i zwierzęcych, z wyjątkiem przetworzonych produktów roślinnych i zwierzęcych uzyskanych w ramach prowadzonych działów specjalnych produkcji rolnej oraz produktów opodatkowanych podatkiem akcyzowym, o ile ilość produktów roślinnych lub zwierzęcych pochodzących z własnej uprawy, hodowli lub chowu, użytych do produkcji danego produktu stanowi co najmniej 50% tego produktu;
8. gospodarka leśna.

WAŻNE!

Działalność związaną z gospodarką leśną oraz związaną z działami specjalnymi produkcji rolnej, w tym z produktami opodatkowanymi podatkiem akcyzowym – fundacja rodzinna może wykonywać wyłącznie w ramach gospodarstwa rolnego.

Przykładowymi, preferowanymi przez ustawodawcę działalnościami gospodarczymi w ramach ustawy o fundacji rodzinnej będą więc:

• nabycie udziałów/akcji/ogółu praw i obowiązków w spółkach prawa handlowego, w ramach których firma rodzinna (fundator/beneficjenci) wykonywała dotychczasową działalność gospodarczą (usługową, handlową, produkcyjną),
• prowadzenie fermy drobiu/trzody chlewnej w ramach działów specjalnych produkcji rolnej,
• nabycie dzieł sztuki, papierów wartościowych,
• nabycie nieruchomości, które w dalszej kolejności będą dzierżawione/najmowane
  na rzecz podmiotów trzecich.

Przy czym, co należy podkreślić, ustawodawca nie zabrania wykonywania przez fundację rodzinną innych rodzajów działalności gospodarczej, niż wymienione w art. 5 ustawy o fundacjach rodzinnych (np. produkcja mebli, usługi wykonywania robót budowlanych). Będzie się to jednak wiązało z sankcjami podatkowymi.

Powołanie do życia fundacji rodzinnej, która co do zasady ma wykonywać w przeważającej mierze działalność gospodarczą, która nie będzie wpisywała się w katalog umieszczony w art. 5 ustawy o fundacji rodzinnej, nie jest rekomendowane. Z jednej strony tzw. aktywna działalność gospodarcza powinna być prowadzona przez stricte powołane do tego celu podmioty (przedsiębiorstwa prowadzone w dozwolonych przez ustawodawcę formach prawnych, np. spółki prawa handlowego, umowa spółki cywilnej czy tzw. indywidualna działalność gospodarcza), z drugiej zaś niesie również za sobą ryzyko związane z ponoszeniem odpowiedzialności przez fundację rodzinną za działalność takiego przedsiębiorstwa, która rozciąga się wówczas na wszystkie składniki majątku posiadane przez fundację rodzinną. Co więcej, powstaje ryzyko podważenia funkcjonowania fundacji rodzinnej przez organy podatkowe jako działanie sprzeczne z celem ustawy (na podstawie klauzuli obejścia prawa).

Artykuł pochodzi z książki:
Fundacja rodzinna. Skuteczne planowanie sukcesji

Autorzy
Adwokat Katarzyna Wojarska-Aleksiejuk
Radca Prawny Piotr Aleksiejuk