Kiedy mamy do czynienia z transakcją łańcuchową?

Transakcja łańcuchowa cechuje się tym, że towar będący przedmiotem więcej niż jednej transakcji jest fizycznie wydawany tylko raz bezpośrednio przez pierwszy podmiot ostatniemu nabywcy. Każda z dostaw w transakcji łańcuchowej traktowana jest odrębnie, co oznacza, że dla każdej z nich odrębnie ustalane jest też miejsce dokonania dostawy.

Tak samo liczba dostaw w łańcuchu dostaw nie jest ograniczona. Najczęściej są to dwie dostawy i występuje jeden pośrednik. Ale może być tych dostaw więcej – trzy, cztery.

Zatem dla zaistnienia dostawy łańcuchowej konieczne jest łączne wystąpienie następujących okoliczności:

• w transakcji musi uczestniczyć kilka podmiotów (co najmniej trzech),
• transakcja musi dotyczyć tego samego towaru,
• towar musi zostać wydany końcowemu nabywcy bezpośrednio przez pierwszego w kolejności uczestnika transakcji.

Oznacza to, że nie możemy mówić o transakcji łańcuchowej, gdy w momencie dostawy sprzedawca nie zna ostatecznego nabywcy, a towar do ostatecznego nabywcy wysyła kolejny podatnik w łańcuchu dostaw, po znalezieniu klienta. Potwierdził to Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w piśmie z 24 lipca 2024 r. (sygn. 0114-KDIP1-2.4012.247.2024.2.RM):

MF
Jednocześnie pierwszy uczestnik transakcji (Kontrahent A) nie przekazuje towaru ostatecznemu nabywcy z innego niż Polska państwa członkowskiego UE. Spółka wskazała, że w momencie nabycia towaru od Kontrahenta A nie zna ostatecznego nabywcy towaru. W związku z tym, towar należący do Spółki jest magazynowany przez Kontrahenta B do czasu, aż Spółka znajdzie ostatecznego klienta. Dopiero wówczas Kontrahent B, działając na zlecenie Spółki, transportuje/wysyła towar z Polski do nabywców z innych niż Polska państw członkowskich UE, za pośrednictwem firm kurierskich.

Zatem, Wnioskodawca słusznie uznał, że przedstawiony model transakcji nie stanowi transakcji łańcuchowej, w rozumieniu art. 22 ust. 2 ustawy. W analizowanym przypadku mamy do czynienia z odrębnymi transakcjami, tj. dostawą towarów dokonaną przez Kontrahenta A na rzecz Spółki opodatkowaną wg właściwej stawki VAT na terytorium Polski – stosownie do art. 22 ust. 1 pkt 3 ustawy, świadczeniem usług przez Kontrahenta B na rzecz Spółki oraz z wewnątrzwspólnotową sprzedażą towaru na odległość dokonaną przez Spółkę na rzecz ostatecznego nabywcy.

WAŻNE!
Cechą szczególną transakcji łańcuchowej, w odróżnieniu od zwykłego schematu składania zamówień i przemieszczania towaru między poszczególnymi podmiotami, jest to, że dochodzi tylko do jednego fizycznego wydania towaru do kilku dostaw.

Ponieważ każdy z podmiotów, zawierając umowę z następnym, dysponuje w sensie prawnym towarem jak właściciel, chociaż fizycznie nie dysponują one zakupionym towarem (poza pierwszym i ostatnim podmiotem), więc należy przyjąć, że spełnione są cechy do uznania, zgodnie z art. 7 ust. 1 ustawy o VAT, każdej transakcji za dostawę towaru. Według tych regulacji przez dostawę towarów rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel. Dlatego każda z poszczególnych dostaw spełnia kryteria uznania jej za dostawę towarów pomimo braku fizycznego posiadania towaru.

W konsekwencji każdy z dostawców jest zobowiązany do wystawienia faktury i do rozliczenia należnego VAT, a nabywca towarów ma prawo do odliczenia podatku naliczonego przy nabyciu towarów. Należy zatem takie przypadki traktować tak, jakby każdy z podmiotów dokonał „zwykłego” nabycia towarów i następnie ich dostawy do kolejnego podmiotu.

Artykuł pochodzi z książki:
Transakcje łańcuchowe – jak rozliczać VAT - Poradnik Gazety Prawnej

Autorka
Joanna Dmowska
Prawnik, ekspertka w zakresie VAT, autorka licznych publikacji