Dyrektywa Omnibus - dostosowanie ceny w oparciu o automatyczne podejmowanie decyzji

Ustawodawca unijny dopuścił bowiem możliwość indywidualnego dostosowywania cen swoich ofert do konkretnych konsumentów lub konkretnych kategorii konsumentów w oparciu o zautomatyzowane podejmowanie decyzji i profilowanie zachowań konsumentów, które pozwalają przedsiębiorcom ocenić siłę nabywczą konsumentów. Jednakowoż wskazał, że konsumenci powinni zostać wyraźnie poinformowani, gdy zaproponowana im cena została indywidualnie dostosowana przy wykorzystaniu automatycznych mechanizmów, tak aby sami mogli uwzględnić potencjalne ryzyko przy podejmowaniu decyzji o zakupie.

Jednocześnie obowiązek informacyjny nie ma zastosowania do takich technik, jak „dynamiczne” ustalanie ceny lub ustalanie ceny „w czasie rzeczywistym”, które wiążą się z bardzo elastyczną i szybką zmianą ceny w reakcji na wymogi rynku, o ile techniki te nie obejmują indywidualnego dostosowania w oparciu o zautomatyzowane podejmowanie decyzji, w przeciwnym razie wymóg informowania o automatycznym podejmowaniu decyzji aktualizuje się.

Jednocześnie należy podkreślić, że personalizacja cen różni się od dynamicznego ustalania cen (ang. Dynamic pricing) oraz spersonalizowanych rankingów (ang. Personalised ranking). W przypadku dynamicznego ustalania cen przedsiębiorcy ustalają ceny produktów lub usług w oparciu o algorytmy, które uwzględniają aktualny popyt i podaż na dany produkt lub usługę, ceny konkurencji oraz inne zewnętrzne czynniki (np. data, godzina, warunki atmosferyczne). Spersonalizowany ranking (plasowanie) polega natomiast na tym, że konsumentom prezentowane są produkty lub usługi w określonej kolejności, dostosowanej do określonej osoby (jej gustów, preferencji i innych informacji na jej temat)[1].

Dyrektywa 2019/2161 wskazuje, że obowiązek informacyjny obejmuje jedynie poinformowanie konsumenta, czy przedsiębiorca stosuje mechanizmy dostosowania, nie zaś wyszczególnienie, w jaki sposób następuje dostosowanie ceny. Jednocześnie wskazać należy, że takie uregulowanie może budzić pewne wątpliwości, czy sama informacja o tym, że cena została indywidualnie dostosowana w oparciu o zautomatyzowane podejmowanie decyzji, jest wystarczająca, gdyż nie odzwierciedla rzeczywistego procesu ustalania ceny. Taka informacja jest także niejasna, gdyż konsument może nie być świadomy, że cena została dostosowana w oparciu o jego dane osobowe, a także może w ogóle nie mieć wiedzy, czym jest „zautomatyzowane podejmowanie decyzji” i jaki ma wpływ na ustalenie dla niego ostatecznej ceny za produkt.

Ustawa wdrażająca dyrektywę Omnibus

Zgodnie z UwDO przedsiębiorcy stosujący opisany w dyrektywie Omnibus mechanizm będą musieli poinformować konsumenta o indywidualnym dostosowaniu ceny w oparciu o zautomatyzowane podejmowanie decyzji. Taka zmiana została wprowadzona do ustawy o prawach konsumenta (art. 12 ust. 1 pkt 5a) i wyjaśnia, że przedsiębiorca najpóźniej w chwili wyrażenia przez konsumenta woli związania się umową na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa ma obowiązek poinformować konsumenta, w sposób jasny i zrozumiały, o indywidualnym dostosowaniu ceny w oparciu o zautomatyzowane podejmowanie decyzji, jeżeli takowe stosuje. To oznacza, że przed zamówieniem produktu czy usługi konsument powinien otrzymać informację o tym, że cena została dostosowana do niego indywidualnie na podstawie zebranych danych na temat jego preferencji konsumenckich.

Jak wyjaśnia Prezes UOKiK w komunikacie, powyższy obowiązek dotyczy na przykład sytuacji, gdy cena jest automatycznie ustalana dla konkretnego odbiorcy w zależności, przykładowo, od jego lokalizacji, urządzenia, z którego korzysta (smartfon, komputer stacjonarny), czy historii przeglądanych stron. Nie dotyczy natomiast dynamicznego profilowania cen lub ustalania cen w czasie rzeczywistym, czyli mechanizmów, które opierają się na czynnikach niezwiązanych z osobą konkretnego użytkownika, np. zmianą popytu na dany towar[2]. Taka praktyka ma służyć zapobieganiu zawyżania cen, gdy z analityki osoby konsumenta wynika, że może on zapłacić więcej.

Oczywiście przedsiębiorcy powinni ponadto wypełniać przy stosowaniu takich mechanizmów obowiązki wynikające z RODO, a zatem przestrzegać zasad przetwarzania danych osobowych określonych w art. 5 RODO i posiadać podstawę prawną przetwarzania z art. 6 ust. 1 RODO. W przypadku całkowicie zautomatyzowanego podejmowania decyzji (jak ustalanie spersonalizowanej ceny) jest to o tyle istotne, że art. 22 ust. 1 RODO ustanawia generalny zakaz podejmowania takich decyzji, chyba że zastosowanie znajdzie jeden z wyjątków określonych w art. 22 ust. 2 RODO. Należy przy tym jednocześnie zwrócić uwagę, że obowiązku tego można upatrywać również w przepisach dotyczących ochrony danych osobowych w zakresie obowiązku informacyjnego administratora określonego w art. 13 ust. 2 lit. f RODO.

WAŻNE!
Wprowadzenie obowiązku informowania konsumenta o indywidualnym dostosowaniu ceny w oparciu o zautomatyzowane podejmowanie decyzji może wiązać się także z weryfikacją przez przedsiębiorców posiadanych systemów monitoringu i automatyki cenowej, pozwalających na zautomatyzowanie wielu procesów związanych z prowadzoną polityką cenową sklepu. Istotne będzie także przejrzenie przez przedsiębiorców posiadanych regulaminów sklepów oraz treści klauzul informacyjnych RODO.

[1] Iga Małobęcka-Szwast, Stosowanie spersonalizowanych cen w świetle nowelizacji dyrektywy 2011/83/UE o prawach konsumentów i rozporządzenia 2016/679(RODO), „Internetowy Kwartalnik Antymonopolowy i Regulacyjny”, 2020, nr 7(9)

[2] https://uokik.gov.pl/aktualnosci.php?news_id=19189&news_page=1

Artykuł pochodzi z książki:
Sprzedaż przez Internet. Dyrektywa Omnibus. Dyrektywa cyfrowa. Dyrektywa towarowa - Poradnik Gazety Prawnej

Autor
Katarzyna Pośpiech-Białas

Radca prawny. Od wielu lat doradza przedsiębiorcom w bieżącej działalności. Specjalizuje się w prawnych aspektach e-commerce i digital marketingu, prawie konsumenckim, ochronie danych osobowych oraz IT. Pasjonuje się prawnymi aspektami w choreografiach tanecznych.