Ochrona sygnalistów – zgłoszenia zewnętrzne w organach publicznych

Organy publiczne – definicja

Organy publiczne oraz Rzecznik Praw Obywatelskich są zobowiązane przyjmować zgłoszenia zewnętrzne. Rozłóżmy na czynniki pierwsze definicję organu publicznego (art. 2 pkt 6 ustawy). Są to:

• naczelne i centralne organy administracji rządowej

Do naczelnych organów administracji rządowej zaliczymy Prezesa Rady Ministrów, Radę Ministrów i poszczególnych ministrów. Do organów centralnych zaliczamy także takie organy, jak:

• Główny Inspektor Sanitarny/Farmaceutyczny/Ochrony Środowiska/Transportu Drogowego,
• prezesi UOKiK, URE,
• szefowie ABW, AW, SKW, SWW, CBA,
• komendanci główni Policji, Państwowej Straży Pożarnej, Straży Granicznej,
• prezesi NFZ, ZUS, KRUS,
• Główny Geodeta Kraju.
  
  
• terenowe organy administracji rządowej

Mogą obejmować administrację zespoloną i niezespoloną. Przykładowo mogą to być:

• wojewodowie,
• Dyrektor Izby Administracji Skarbowej,
• komendanci: wojewódzki, powiatowy (miejski) Policji/Państwowej Straży Pożarnej,
• komendant komisariatu Policji,
• komendanci oddziałów, placówek i dywizjonów Straży Granicznej,
• Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny/Ochrony Środowiska/Transportu Drogowego.
  
  
• organy jednostek samorządu terytorialnego

Należą do nich: organy wykonawcze: wójtowie, burmistrzowie, prezydenci miast, zarządy powiatów i województw, ale także organy stanowiące: rady gmin (miast), powiatów i sejmiki wojewódzkie.

• inne organy państwowe

Uzasadnienie do ustawy wskazuje tutaj na organy pozostające poza strukturą administracji publicznej, takie jak:

• Prezydent RP,
• Przewodniczący Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji,
• Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych,
• prezesi sądów okręgowych i apelacyjnych.
  
  
• inne podmioty wykonujące z mocy prawa zadania z zakresu administracji publicznej

Lista tych podmiotów jest bardzo szeroka i obejmuje przykładowo:

• prezesów agencji wykonawczych, takich jak Rządowa Agencja Rezerw Strategicznych czy Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa,
• Komisję Nadzoru Finansowego,
• Narodowy Bank Polski.

Pamiętajmy, że chodzi o organy właściwe do podejmowania działań następczych w dziedzinach wskazanych w art. 3 ust. 1 ustawy.

Ustawa o ochronie sygnalistów – kanały komunikacji

Dyrektywa mówi o obowiązku ustanowienia zewnętrznych kanałów dokonywania zgłoszeń oraz procedur przyjmowania tych zgłoszeń przez wyznaczone organy publiczne (art. 11 i 14 dyrektywy). Ustawa natomiast wprowadza obowiązek ustalenia procedury przyjmowania zgłoszeń zewnętrznych oraz podejmowania działań następczych, zwanej „procedurą zgłoszeń zewnętrznych” (art. 33 ustawy). Jednocześnie w art. 43 ustawa mówi o „kanałach komunikacji” przyjętych na potrzeby przyjmowania zgłoszeń zewnętrznych.

Patrząc ściśle od strony prawnej: na podstawie ustawy organy publiczne ustalają procedury zgłoszeń zewnętrznych, a w ich ramach także kanały komunikacji na potrzeby przyjmowania zgłoszeń. Procedury zgłoszeń zewnętrznych ustalają organy publiczne (art. 33 ustawy).

Muszą być więc spełnione dwa warunki:

• organ należy to jednego ze zbiorów określonych w definicji,
• organ jest właściwy do podejmowania działań następczych w obowiązkowych dziedzinach prawnych stosowania ustawy, wskazanych w art. 3 ust. 1 ustawy.

Przypomnijmy, że dziedziny te dotyczą naruszania prawa w zakresie:

• korupcji;
• zamówień publicznych;
• usług, produktów i rynków finansowych;
• przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu;
• bezpieczeństwa produktów i ich zgodności z wymogami;
• bezpieczeństwa transportu;
• ochrony środowiska;
• ochrony radiologicznej i bezpieczeństwa jądrowego;
• bezpieczeństwa żywności i pasz;
• zdrowia i dobrostanu zwierząt;
• zdrowia publicznego;
• ochrony konsumentów;
• ochrony prywatności i danych osobowych;
• bezpieczeństwa sieci i systemów teleinformatycznych;
• interesów finansowych Skarbu Państwa Rzeczypospolitej Polskiej, jednostki samorządu terytorialnego oraz Unii Europejskiej;
• rynku wewnętrznego Unii Europejskiej, w tym publicznoprawnych zasad konkurencji i pomocy państwa oraz opodatkowania osób prawnych;
• konstytucyjnych wolności i praw człowieka i obywatela – występujących w stosunkach jednostki z organami władzy publicznej i niezwiązanych z innymi, wymienionymi dziedzinami.

Artykuł pochodzi z książki:
Sygnaliści w administracji publicznej. Procedura dla pracodawcy

Autor
Maciej Wnuk
Ekspert i autor publikacji z zakresu ochrony sygnalistów, przeciwdziałania korupcji, compliance i etyki, m.in.: „Mała ochrona sygnalisty po 17 grudnia 2021”, „Procedury antykorupcyjne w jednostkach sektora publicznego i prywatnego”, „Świadomość ryzyka korupcji i zmowy przetargowej w zamówieniach publicznych”, „Konflikt interesów – czym jest i jak go unikać?”.
Pełnił funkcję pełnomocnika ds. antykorupcyjnych w MON i MSZ. W MSZ wdrażał systemy zgłoszeniowe i mechanizmy ochrony sygnalistów jako część systemu antykorupcyjnego opartego na normie SPZK (system przeciwdziałania zagrożeniom korupcyjnym). Problematyką antykorupcyjną zajmował się także jako radny i kontroler w warszawskim samorządzie oraz członek zarządu Transparency International Polska.
Od kilku lat szkoli i pomaga wdrażać procedury zgłoszeń wewnętrznych i zewnętrznych oraz systemy antykorupcyjne i compliance w sektorze publicznym i prywatnym.
Więcej informacji o autorze na maciejwnuk.pl/ oraz linkedin.com/in/maciej-wnuk.