Ochrona sygnalistów – dobrowolne rozszerzenie katalogu naruszeń

WAŻNE!
Dobrowolne rozszerzenie katalogu naruszeń nie dotyczy wszystkich regulacji wewnętrznych i standardów etycznych w podmiocie, a jedynie mających ustawowe podstawy prawne.

Do regulacji i standardów ustanowionych na podstawie przepisów prawa możemy zaliczyć na pewno te, które są w takich przepisach wprost wymienione. Przykładowo:

• regulamin pracy (rozdział IV Kodeksu pracy[1]),
• regulamin wynagradzania (art. 77[2] Kodeksu pracy[3]),
• polityka rachunkowości (art. 10 ustawy o rachunkowości[4]),
• zarządzenie nr 70 Prezesa Rady Ministrów z 6 października 2011 r. w sprawie wytycznych w zakresie przestrzegania zasad służby cywilnej oraz w sprawie zasad etyki korpusu służby cywilnej (art. 15 ust. 10 ustawy o służbie cywilnej[5]).

A co z takimi regulacjami, jak:

• kodeks etyki w podmiocie,
• regulamin udzielania zamówień podprogowych?

Tu sytuacja jest mniej klarowna. Warto jednak pamiętać o przepisach dotyczących kontroli zarządczej w jednostkach sektora finansów publicznych.

Jednym z obowiązków kierownika jednostki jest zapewnienie funkcjonowania adekwatnej, skutecznej i efektywnej kontroli zarządczej (art. 69 ust. 1 pkt 3 ustawy o finansach publicznych[6]). Do celów kontroli zarządczej należy m.in. zapewnienie zgodności działalności jednostki z przepisami prawa oraz zapewnienie przestrzegania i promowania zasad etycznego postępowania (art. 68 ust. 2 pkt. pkt. 1 i 5 ustawy o finansach publicznych[7]).

Jeżeli w podstawie prawnej takich regulacji powołamy się także na przepisy dotyczące kontroli zarządczej, to uzyskujemy dla nich niezbędną podstawę ustawową, aby objąć je omawianą tutaj opcją.

W przypadku własnego kodeksu etyki mamy też jeszcze prostsze rozwiązanie: możemy go po prostu włączyć do regulaminu pracy jako załącznik.

Kolejną kwestią do przeanalizowania są ustawowe zasady etyki, obowiązujące różne grupy pracowników sektora publicznego. Znajdujemy je przykładowo w ustawie o służbie cywilnej, ustawie o pracownikach samorządowych i w wielu ustawach „dziedzinowych” (o finansach publicznych, o dostępie do informacji publicznej, w Kodeksie postępowania administracyjnego). W przywołanych ustawach pojawiają się na przykład zasady bezstronności, bezinteresowności, gospodarności i przejrzystości.

Takie standardy etyczne stosuje się wprost i nie potrzebują one „potwierdzenia” w regulacji wewnętrznej. Wydaje się więc, że skorzystanie z omawianej tu opcji i włączyć w zakres zgłoszeniowy także standardy etyczne zapisane bezpośrednio w ustawach. Możemy je też zamieścić w regulaminie pracy jako jeden z obowiązków pracownika.

Na zakończenie podkreślmy, że opisana opcja dotyczy wyłącznie zgłoszeń wewnętrznych. Oznacza to, że dokonanie zgłoszenia zewnętrznego lub ujawnienia publicznego w tym zakresie nie obejmuje sygnalisty ustawową ochroną. Podmioty przyjmujące zgłoszenia zewnętrzne nie mają uprawnień do badania takich zgłoszeń w trybie ustawy.

[1] Ustawa z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (j.t. Dz.U. z 2023 r. poz. 1465 ze zm.).

[2] Tamże.

[3] Ustawa z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (j.t. Dz.U. z 2023 r. poz. 1465 ze zm.).

[4] Ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości (j.t. Dz.U. z 2023 r. poz. 120 ze zm.).

[5] Ustawa z 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej (j.t. Dz.U. z 2024 r. poz. 409).

[6] Ustawa z 29 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (j.t. Dz.U. z 2023 r. poz. 1270 ze zm.).

[7] Tamże

Artykuł pochodzi z książki:
Sygnaliści w administracji publicznej. Procedura dla pracodawcy

Autor
Maciej Wnuk
Ekspert i autor publikacji z zakresu ochrony sygnalistów, przeciwdziałania korupcji, compliance i etyki, m.in.: „Mała ochrona sygnalisty po 17 grudnia 2021”, „Procedury antykorupcyjne w jednostkach sektora publicznego i prywatnego”, „Świadomość ryzyka korupcji i zmowy przetargowej w zamówieniach publicznych”, „Konflikt interesów – czym jest i jak go unikać?”.
Pełnił funkcję pełnomocnika ds. antykorupcyjnych w MON i MSZ. W MSZ wdrażał systemy zgłoszeniowe i mechanizmy ochrony sygnalistów jako część systemu antykorupcyjnego opartego na normie SPZK (system przeciwdziałania zagrożeniom korupcyjnym). Problematyką antykorupcyjną zajmował się także jako radny i kontroler w warszawskim samorządzie oraz członek zarządu Transparency International Polska.
Od kilku lat szkoli i pomaga wdrażać procedury zgłoszeń wewnętrznych i zewnętrznych oraz systemy antykorupcyjne i compliance w sektorze publicznym i prywatnym.
Więcej informacji o autorze na maciejwnuk.pl/ oraz linkedin.com/in/maciej-wnuk.