Fundacja rodzinna w organizacji - prawa i obowiązki

Fundacja rodzinna w organizacji może zarządzać we własnym imieniu posiadanym majątkiem i może nabywać nowe mienie, zaciągać zobowiązania czy pozywać i być pozywaną. W tym zakresie więc sytuacja fundacji rodzinnej w organizacji nie odbiega znacząco od statusu fundacji rodzinnej wpisanej już do rejestru fundacji rodzinnych. Nie oznacza to jednak, że fundacja rodzinna w organizacji działa tak samo jak fundacja rodzinna wpisana do rejestru fundacji rodzinnych. W tym szczególnym okresie fundacja rodzinna w organizacji charakteryzuje się odmiennym statusem, który w oparciu o art. 23 ustawy o fundacji rodzinnej przejawia się poprzez:

• nazwę – nazwa fundacji rodzinnej w organizacji zawiera dodatkowe oznaczenie „w organizacji”;
• reprezentację – fundacja rodzinna w organizacji reprezentowana jest przez fundatora lub pełnomocnika powołanego przez fundatora albo w przypadkach wskazanych w ustawie – przez zarząd. Przykładem powołania pełnomocnika przez zarząd jest sytuacja powołania fundacji rodzinnej przez fundatora w testamencie. W takim wypadku, co naturalne, gdyż fundator zmarł, reprezentacja – a co za tym idzie, uprawnienie do wyboru pełnomocnika do reprezentacji fundacji rodzinnej w organizacji – spoczywa właśnie na zarządzie;
• odpowiedzialność – odpowiedzialność osób reprezentujących fundację rodzinną w organizacji, tj. fundatora, członków zarządu lub pełnomocnika, ustaje z chwilą zatwierdzenia podjętych czynności uchwałą zarządu, a w przypadku czynności zarządu – z chwilą zatwierdzenia jego czynności przez podmiot wskazany w statucie fundacji rodzinnej.

W tym miejscu należy zwrócić uwagę na odmienne potraktowanie ponoszonej odpowiedzialności przez osoby działające w imieniu fundacji rodzinnej w organizacji. Z uwagi na podobne podejście do zagadnienia odpowiedzialności osób reprezentujących fundację rodzinną w organizacji, nawiązującego do regulacji obowiązujących w Kodeksie spółek handlowych, ze względu na brak przepisów w ustawie o fundacji rodzinnej w tym obszarze, należy poczytywać, że za zobowiązania fundacji rodzinnej w organizacji odpowiedzialność solidarnie (wspólną odpowiedzialność) ponoszą fundacja rodzinna i osoby, które działały w jej imieniu w okresie, w którym była w organizacji.

Na szczególny charakter odpowiedzialności fundacji rodzinnej w organizacji wskazują również przepisy Ordynacji podatkowej. Zgodnie z art. 116a § 1 tej ustawy za zobowiązania finansowe fundacji rodzinnej w organizacji odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem członkowie organów zarządzających tymi podmiotami.

Okres, w jakim funkcjonuje fundacja rodzinna w organizacji, jest przede wszystkim czasem, w którym fundacja ta powinna dążyć do uzyskania wpisu w rejestrze fundacji rodzinnych.

Brak uzyskania wpisu w ustawowym terminie może bowiem spowodować:

• rozwiązanie fundacji rodzinnej w organizacji;
• utratę przez fundację rodzinną w organizacji prawa do zwolnienia z podatku od dochodów osób prawnych, przy czym utrata prawa do zwolnienia następuje od dnia powstania fundacji rodzinnej w organizacji (niniejsze zostało wprowadzone nowelizacją z 14 kwietnia 2023 r.)[1].

Rozwiązanie fundacji rodzinnej w organizacji następuję w przypadku, gdy w terminie sześciu miesięcy od dnia:

• sporządzenia aktu założycielskiego albo
• otwarcia i ogłoszenia testamentu fundacja rodzinna nie zostanie wpisana do rejestru fundacji rodzinnych.

Rozwiązanie następuję również na skutek uprawomocnienia się postanowienia sądu rejestrowego odmawiającego rejestracji (art. 85 ustawy o fundacji rodzinnej).

W przypadku gdy fundacji rodzinnej nie zgłoszono do sądu rejestrowego w ww. terminie albo postanowienie sądu odmawiające rejestracji stało się prawomocne, a fundacja rodzinna w organizacji nie jest w stanie niezwłocznie zaspokoić w pełni wierzytelności względem beneficjentów i osób trzecich, wówczas zarząd dokonuje likwidacji fundacji rodzinnej w organizacji. Jeżeli fundacja rodzinna w organizacji nie ma zarządu, fundator, zgromadzenie beneficjentów albo sąd rejestrowy ustanawia likwidatora lub likwidatorów (art. 91 ustawy o fundacji rodzinnej). Szczegółowe informacje związane z procedurą likwidacyjną znajdują się w dalszej części poradnika.

Kolejną negatywną konsekwencją związaną z brakiem wpisana fundacji rodzinnej w organizacji do rejestru fundacji rodzinnych w terminie sześciu miesięcy od jej powstania jest utrata przysługującego fundacji rodzinnej w organizacji prawa do zwolnienia z podatku od dochodów osób prawnych (CIT). Utrata prawa do zwolnienia z CIT następuję z mocą wsteczną, tj. od dnia powstania fundacji rodzinnej w organizacji, co powoduje wsteczne opodatkowanie i konieczność rozliczenia się z należnego podatku[2].

[1] Wskazany zapis został wprowadzony do treści ustawy o fundacji rodzinnej na mocy ustawy z 14 kwietnia 2023 r. o zmianie ustawy o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi, ustawy o obligacjach, ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, systemie gwarantowania depozytów oraz przymusowej restrukturyzacji oraz niektórych innych ustaw – Dz.U. poz. 825; dalej: nowelizacja z 14 kwietnia 2023 r.

[2] jw.

Artykuł pochodzi z książki:
Fundacja rodzinna. Skuteczne planowanie sukcesji

Autorzy
Adwokat Katarzyna Wojarska–Aleksiejuk
Radca Prawny Piotr Aleksiejuk