Odliczenie darowizn według ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych [art. 18 ust. 1 pkt 1 i 7 oraz ust. 1a]

Forma umowy darowizny

Strony umowy darowizny powinny zadbać o to, by umowa darowizny była sporządzona we właściwej formie. I tak „oświadczenie darczyńcy powinno być złożone w formie aktu notarialnego. Jednakże umowa darowizny zawarta bez zachowania tej formy staje się ważna, jeżeli przyrzeczone świadczenie zostało spełnione” (art. 890 k.c.). Przepis ten należy stosować z uwzględnieniem przedmiotu darowizny. Ze względu na ten przedmiot darowizny może być wymagane zachowanie szczególnej formy dla oświadczeń obu stron (np. forma aktu notarialnego dla darowizny nieruchomości).

Podsumowując, dla skuteczności zawarcia umowy darowizny pieniężnej wystarczająca będzie forma pisemna, jeżeli darowizna została faktycznie dokonana. Należy jednak pamiętać, że możliwość odliczenia darowizny pieniężnej w celach podatkowych wymaga potwierdzenia dokonania przelewu drogą bankową. Potwierdzenie dokonania przelewu oraz faktyczna akceptacja przyjęcia darowizny (brak zwrotu) stanowią elementy skutecznego zawarcia umowy.

Darowizny a aukcje charytatywne

Z faktu, że darowizna powinna być dokonana pod tytułem darmym wynika, że za darowiznę nie można uznać wydatków na zakupy podczas aukcji charytatywnych. Przykładowo nabycie na aukcji złotego serduszka podczas Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy od tej organizacji nie stanowi darowizny na jej rzecz. W czasie aukcji dochodzi bowiem do zakupu licytowanego przedmiotu. Co prawda uzyskane ze sprzedaży środki mają zostać przeznaczone na cele dobroczynne, ale pieniądze są przekazywane w zamian za licytowany przedmiot. Świadczenie zwycięzcy licytacji nie jest więc do końca bezinteresowne, nawet jeśli wartość wylicytowanego przedmiotu jest niewielka. Wyklucza to tym samym uznanie środków przekazanych w wyniku zwycięskiej aukcji za darowiznę i ich odliczenie od podstawy opodatkowania.

Darowizną uprawniającą do odliczenia będzie natomiast sprzedaż na aukcji takiego serduszka przez osobę trzecią i przekazanie przez sprzedawcę uzyskanej kwoty pieniężnej na cel charytatywny. Prawo do odliczenia nabędzie sprzedający.

Wpłaty na fundusz założycielski nie są darowizną

Organy podatkowe wypowiadały się w sprawie środków pieniężnych przekazywanych na fundusz założycielski fundacji, z przeznaczeniem na działalność statutową, jak również corocznych wpłat dokonywanych na jej działalność. Zazwyczaj tego rodzaju działania służą wypełnieniu przyjętego przez podatnika zobowiązania wynikającego ze złożonego oświadczenia woli w akcie fundacyjnym, ujętego w statucie fundacji. Przekazywanie tych środków nie jest świadczeniem nieekwiwalentnym. Takie wpłaty mają na celu wykonanie pierwotnego świadczenia, a w konsekwencji nie mogą być uznane za darowiznę podlegającą odliczeniu od podstawy opodatkowania. Jak orzekł NSA w wyroku z 8 lutego 2022 r. (sygn. II FSK 1343/19):

NSA
Jednostronna czynność fundatora, który zobowiązuje się do wyposażenia fundacji w niezbędny majątek, podyktowana jest wykonaniem jego zobowiązania co do zapłaty określonej kwoty przez niego jako fundatora. Taki obowiązek nie wynika więc z umowy darowizny, której stroną jest podatnik. Wskazanie bowiem w akcie fundacyjnym składników majątkowych rodzi zobowiązanie po stronie fundatora do przeniesienia ich na rzecz fundacji po jej zarejestrowaniu.

Z kolei stając się podmiotem majątku określonego w akcie fundacyjnym fundacja uzyskuje roszczenie o jego wydanie, lecz staje się wierzycielem z tytułu jednostronnej czynności prawnej o charakterze zobowiązującym fundatora, a nie jako obdarowana z tytułu umowy darowizny. Dla istnienia umowy darowizny niezbędne są dwa podmioty: darczyńcy i obdarowanego. W wypadku wniesienia majątku do fundacji w celu jej utworzenia występuje tylko jeden podmiot, czyli fundator, a powstanie i funkcjonowanie drugiego – fundacji – jest uwarunkowane wniesieniem określonego majątku. Z tej przyczyny majątek wniesiony do fundacji nie może być uznany za darowiznę w rozumieniu art. 18 ust. 1 pkt 1 u.p.d.o.p. [ustawy o CIT].

Podobnie rozstrzygnął NSA w orzeczeniu z 16 marca 2022 r. (sygn. II FSK 1664/19).

Z drugiej strony jednak, w sytuacji gdy zobowiązanie do przekazania nie wynika z aktu założycielskiego, wykonane świadczenie może być darowizną:

MF
Fundacja jest podmiotem, o którym mowa w art. 3 ust. 2 i 3 ustawy o działalności pożytku publicznego i wolontariacie, nieprowadzącym działalności zarobkowej. Przekazana przez Wnioskodawcę darowizna zostanie przeznaczona na realizację celów statutowych Fundacji. Wnioskodawca wskazał również, że Fundacja realizuje cele, o których mowa w art. 4 ust. 1 ustawy o działalności pożytku publicznego i wolontariacie, tj. w szczególności w zakresie: edukacji i oświaty, ochrony zdrowia, kultury fizycznej i sportu, pomocy społecznej, nauki i techniki, dobroczynności, kultury, ochrony dziedzictwa narodowego, bezpieczeństwa publicznego, ochrony środowiska, wolontariatu, rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych, ochrony zwierząt, wspierania rozwoju przedsiębiorczości, wspierania innowacji technologicznych.

Spółka A (...) zamierza także w przyszłości w razie potrzeb przekazywać takie darowizny na rzecz Fundacji.

Odnosząc przywołane przepisy prawa i wyjaśnienia organu do opisanego przez Spółkę stanu faktycznego/zdarzenia przyszłego przedstawionego we wniosku należy uznać, że o ile przekazanie ww. darowizn pieniężnych na rzecz Fundacji nastąpiło/nastąpi na rachunek płatniczy obdarowanego lub jego rachunek w banku, inny niż rachunek płatniczy (art. 18 ust. 1c ustawy o p.d.o.p. [ustawy o CIT]), to Spółce przysługuje prawo odliczenia tych darowizn zgodnie z art. 18 ust. 1 i 1a ustawy o p.d.o.p.

– interpretacja indywidualna Dyrektora KIS z 18 sierpnia 2023 r., sygn. 0111-KDWB.4010.30.2023.2.KKM

Rodzaje darowizn podlegających odliczeniu

Odliczeniu na podstawie art. 18 podlegają trzy grupy darowizn. Są to darowizny:

• przekazane na cele określone w art. 4 ustawy z 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie,
• przekazane na cele kultu religijnego,
• przekazane na cele kształcenia zawodowego publicznym szkołom prowadzącym kształcenie zawodowe, o których mowa w art. 4 pkt 28a ustawy z 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe, oraz publicznym placówkom i centrom, o których mowa w art. 2 pkt 4 tej ustawy.

Artykuł pochodzi z książki:
CIT 2024. Komentarz

Autorzy
Marek Smakuszewski
Pierwszy twórca i autor tej publikacji, zmarły w 2019 r. prawnik i doradca podatkowy z wieloletnim doświadczeniem w pracy w kancelariach prawnych, spółkach doradztwa podatkowego oraz międzynarodowych firmach audytorskich.

Katarzyna Klimkiewicz-Deplano
Partner Zarządzający w Advicero Nexia oraz licencjonowany doradca podatkowy od 2003 r. Specjalizuje się w kwestiach bezpieczeństwa podatkowego. Ma bogate doświadczenie w doradztwie transakcyjnym, obejmującym nabywanie i zbywanie udziałów, przedsiębiorstw lub aktywów.