Postępowanie podatkowe. Kiedy następuje wszczęcie postępowania podatkowego?

W tym miejscu należy wskazać, iż w przeciwieństwie do procedur kontrolnych nieco inaczej określony został podmiot inicjujący wszczęcie postępowania podatkowego. W tym przypadku postępowanie podatkowe może być wszczęte zarówno na wniosek strony (osoby mającej w tym interes prawny), jak i z inicjatywy organu KAS.

Sposób wszczęcia postępowania ma zasadniczy wpływ na określenie formalnej daty jego wszczęcia, a tym samym momentu, od którego strona postępowania wkracza w obszar praw i obowiązków związanych z tym postępowaniem. Jednocześnie moment wszczęcia postępowania ma istotne znaczenie w kwestiach określania wszelkich terminów procesowych przewidzianych w toku prowadzonego postępowania, w tym choćby podstawowego terminu określonego w Ordynacji podatkowej, obligującego organ do załatwienia danej sprawy.

Sposób i moment wszczęcia postępowania podatkowego:

• postępowanie wszczynane z urzędu - dzień doręczenia stronie stosownego postanowienia o wszczęciu postępowania,
• postępowanie wszczynane na żądanie strony - dzień doręczenia organowi żądania strony.

Należy podkreślić, że w przypadku postępowania podatkowego inicjatywa podjęcia tego postępowania jest zarówno po stronie organu, jak i po stronie podmiotów, które mają w tym interes. Przykładem postępowań wszczynanych właśnie z inicjatywy podatnika są postępowania w zakresie stwierdzenia nadpłaty podatku.

Postępowanie podatkowe w ramach kontroli podatkowej

Po zakończeniu kontroli podatkowej organ, którego pracownicy realizowali wcześniej kontrolę podatkową, może wszcząć postępowanie podatkowe w zakresie objętym kontrolą. Wszczęcie postępowania może nastąpić, gdy zaistnieją określone przesłanki.

Pierwsza przesłanka związana jest wprost z faktem ujawnienia przez kontrolę podatkową nieprawidłowości co do wywiązywania się przez kontrolowanego z obowiązków wynikających z przepisów prawa podatkowego. Ujawnione w tym zakresie nieprawidłowości powinny znaleźć swoje odzwierciedlenie w treści protokołu kontroli.

Druga przesłanka, także związana z prowadzoną wcześniej kontrolą podatkową, to niezłożenie przez podatnika deklaracji lub niedokonanie przez niego korekty deklaracji w całości uwzględniającej ujawnione nieprawidłowości. W tym zakresie przepisy definiują dwa odmienne przypadki. Pierwszy przypadek ma miejsce, gdy kontrolowany pomimo istnienia takiego obowiązku nie złożył deklaracji podatkowej i nie składa jej także po kontroli podatkowej. Drugi natomiast ma miejsce, gdy podatnik nie dokonał korekty deklaracji w całości uwzględniającej ujawnione nieprawidłowości, a tym samym nie uwzględnił w całości opisanych w protokole kontroli ustaleń.

Po zaistnieniu wymienionych przesłanek organ podatkowy wszczyna postępowanie podatkowe w sprawie, która była przedmiotem kontroli podatkowej. Może to zrobić nie później niż w terminie 6 miesięcy od zakończenia kontroli.

Organ realizujący kontrolę w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości ma obowiązek wszczęcia postępowania. Jednocześnie uprawnienie wszczęcia przedmiotowego postępowania może być zrealizowane co do zasady w określonym czasie, a mianowicie nie później niż w terminie 6 miesięcy od zakończenia kontroli.

Zakończenie kontroli podatkowej następuje w dniu doręczenia protokołu kontroli, natomiast datą wszczęcia postępowania podatkowego z urzędu jest dzień doręczenia stronie postanowienia o wszczęciu postępowania.

W celu umożliwienia organowi wszczęcia postępowania podatkowego po zakończeniu kontroli podatkowej, w toku której ujawniono nieprawidłowości, na kontrolowanego nałożono obowiązek zawiadomienia organu podatkowego o każdej zmianie swojego adresu, dokonanej w ciągu 6 miesięcy od dnia zakończenia kontroli podatkowej.

W przypadku niedopełnienia tego obowiązku postanowienie o wszczęciu postępowania podatkowego uznaje się za doręczone pod adresem, pod który doręczono protokół kontroli. Pouczenie w tym zakresie zawarte jest w protokole kontroli.

Postępowanie podatkowe w ramach kontroli celno-skarbowej

Po zakończeniu kontroli celno-skarbowej w zakresie prawa podatkowego, w ramach której stwierdzone zostały nieprawidłowości, a kontrolowany nie skorzystał z możliwości korekty deklaracji, procedura kontrolna przekształca się w postępowanie podatkowe. Na tym etapie procedury kontrolnej kontrolowany ma tylko możliwość złożenia deklaracji korygującej bez możliwości polemiki z ustaleniami dokonanymi w toku kontroli. Tym samym brak złożonej przez kontrolowanego korekty determinuje przekształcenie kontroli w proces postępowania podatkowego.

Przedmiotowe przekształcenie następuje poprzez wydanie stosownego postanowienia przez organ, którego pracownicy realizowali kontrolę. Dzień, w którym formalnie następuje przekształcenie kontroli w postępowanie podatkowe, utożsamiany jest z dniem doręczenia postanowienia. Na przedmiotowe postanowienie nie przysługuje stronie zażalenie.

Artykuł pochodzi z książki:
Nierzetelne transakcje w biznesie. Zagrożenia i konsekwencje

Autorzy
Radosław Borowski
W latach 2017–2020 zajmował kierownicze stanowiska w strukturach Krajowej Administracji Skarbowej. Wykładowca akademicki, trener prowadzący szkolenia z tematyki podatkowej. Praktyk w zakresie wykrywania i zwalczania oszustw w podatku od towarów i usług.

Marcin Kopczyk
Doradca podatkowy, w latach 2017–2019 Naczelnik Mazowieckiego Urzędu Celno-Skarbowego, Dyrektor Departamentu Nadzoru nad Kontrolami w Ministerstwie Finansów, Członek Państwowej Komisji Egzaminacyjnej do Spraw Doradztwa Podatkowego.