Wypadki przy pracy – co warto wiedzieć?

Przyczyny i definicje wypadków przy pracy

Wypadkiem przy pracy jest nagłe zdarzenie, wywołane przyczyną zewnętrzną, które spowodowało uraz lub śmierć pracownika (art. 3 ustawy wypadkowej).

Rodzaje wypadków przy pracy:

• wypadek śmiertelny - wypadek, w wyniku którego nastąpiła śmierć w okresie nieprzekraczającym 6 miesięcy od dnia wypadku;
• ciężki wypadek - wypadek, w wyniku którego nastąpiło ciężkie uszkodzenie ciała, takie jak: utrata wzroku, słuchu, mowy, zdolności rozrodczej, lub inne uszkodzenie ciała albo rozstrój zdrowia, naruszające podstawowe funkcje organizmu, a także choroba nieuleczalna lub zagrażająca życiu, trwała choroba psychiczna, całkowita lub częściowa niezdolność do pracy w zawodzie albo trwałe, istotne zeszpecenie lub zniekształcenie ciała;
• zbiorowy wypadek - wypadek, w którym w wyniku tego samego zdarzenia wypadkowi uległy co najmniej 2 osoby.

Nie ma znaczenia np. stopień uszkodzenia ciała – przy kwalifikowaniu wypadku jako zbiorowy pod uwagę brana jest tylko liczba osób, które doznały urazu w wyniku tego samego zdarzenia.

Aby można było uznać, że wypadek powstał przy pracy, zdarzenie takie musi mieć związek z pracą. Związek taki istnieje, jeśli do wypadku doszło:

• podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych,
• podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy (nawet bez polecenia),
• w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.

Kryterium nagłości zdarzenia przesądza o tym, czy dany przypadek można zakwalifikować jako wypadek przy pracy czy jako chorobę zawodową.

Za ugruntowanym orzecznictwem sądowym można przyjąć, że zdarzenie jest nagłe wtedy, gdy trwa nie dłużej, niż wynosi czas jednej zmiany roboczej.

Na równi z wypadkiem przy pracy traktuje się wypadek, któremu pracownik uległ:

• w czasie podróży służbowej w okolicznościach innych niż wcześniej określone, chyba że wypadek został spowodowany postępowaniem pracownika, które nie pozostaje w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań;
• podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony;
• przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe.

Aby uznać wypadek za związany z wykonywaniem pracy, musi mieć z nią związek czasowy, miejscowy lub funkcjonalny, a nie tylko związek przyczynowy. Wystarczy więc, że dane zdarzenie nastąpi podczas wykonywania pracy, niekoniecznie zaś w wyniku wykonywania określonej czynności pracowniczej.

Wypadek w trakcie delegacji

Aby wypadek w trakcie delegacji był wypadkiem zrównanym z wypadkiem przy pracy, musi wynikać z zachowania pracownika pozostającego w związku z odbywaną podróżą. Rozróżnienie między takimi zachowaniami a działaniami ściśle prywatnymi powinno opierać się na stwierdzeniu, czy dane zachowanie pracownika było konieczne, biorąc pod uwagę cel oraz warunki odbywanej podróży. Związek zachowania z podróżą pozostaje nie tylko wówczas, gdy w danym czasie pracownik wykonywał zleconą pracę, ale także podczas przemieszczania się czy wykonywania innych czynności wynikających z samego wyjazdu.

W uzasadnieniu wyroku z 23 września 1998 r. (II UKN 217/98, OSNP 1999/19/622) Sąd Najwyższy wskazał, że w czasie trwania podróży służbowej, a więc do momentu powrotu do miejscowości stałego miejsca pracy lub miejscowości zamieszkania, pracownik nie wraca z pracy do domu, tylko do miejsca zakwaterowania, wobec czego wszystkie jego zachowania po pracy pozostają nadal w związku ze stosunkiem pracy, z wyjątkiem zachowań niedających się pogodzić z celem podróży służbowej, to znaczy z potrzebą realizacji powierzonych mu zadań. Zaistniały w czasie trwania podróży służbowej wypadek nie jest wypadkiem w drodze z pracy, lecz wypadkiem zrównanym z wypadkiem przy pracy.

Warto także przywołać wyrok Sądu Najwyższego z 8 października 1999 r. (II UKN 545/98, OSNP 2001/1/21), w którym sąd uznał, że za podlegające ubezpieczeniowej ochronie w podróży służbowej należy uznać każde zachowanie pracownika instrumentalnie konieczne do wykonania zadania zleconego przez pracodawcę.

Artykuł pochodzi z książki:
BHP w firmie. Obowiązki pracodawców

Opracowanie merytoryczne
Marek Skałkowski