Czym jest kontrola krzyżowa, jaki jest jej zakres i przedmiot?

Pojęcie kontrahenta w ramach procedury kontroli krzyżowej obejmuje podmioty, które uczestniczą w obrocie tego samego towaru, a zatem mogą to być podmioty, które zarówno kupiły od kontrolowanego, jak i sprzedały na rzecz kontrolowanego dany towar czy usługę. Z punktu widzenia organów realizujących kontrolę celno-skarbową prowadzenie tych czynności jest o tyle korzystne, że mimo iż stanowią swego rodzaju czynności kontrolne, jednak nie wymagają wszczęcia kontroli celno-skarbowej u kontrahentów kontrolowanego podatnika w zakresie nabycia lub sprzedaży danych towarów czy usług.

Zaletą prowadzonej kontroli krzyżowej dla kontrahenta kontrolowanego podatnika jest brak wszczynania uciążliwej i najczęściej długotrwałej procedury kontroli celno-skarbowej. Jest to jednak możliwe pod warunkiem, że kontrola krzyżowa nie zrodzi wątpliwości co do rzetelności działania kontrahenta kontrolowanego podatnika.

Zakres kontroli krzyżowej

Kontrola krzyżowa jest konsekwencją wszczętej wcześniej kontroli celno-skarbowej i nie może stanowić czynności autonomicznej funkcjonującej bez uprzednio prawidłowo wszczętej kontroli celno-skarbowej. Odbywa się ona zawsze w ramach kontroli celno-skarbowej i nie wymaga dodatkowych upoważnień do jej przeprowadzenia.

Kontrola krzyżowa obejmuje swoim zakresem szeroki katalog podmiotów, wobec których może być realizowana. Katalog ten nie ogranicza się do kontrahentów kontrolowanego podatnika wykonujących w momencie jej podjęcia działalność gospodarczą, uczestniczących w dostawie tego samego towaru lub świadczenia tej samej usługi. Tym samym jedynym ograniczeniem podmiotowym w zakresie kontroli krzyżowej prowadzonej w ramach kontroli celno-skarbowej jest to, czy dany podmiot zalicza się do kontrahentów kontrolowanego podatnika. Przy czym zgodnie z art. 79 ust. 2 ustawy o KAS za kontrahentów kontrolowanego uważa się także wszystkie podmioty prowadzące działalność gospodarczą w okresie objętym kontrolą celno-skarbową uczestniczące w dostawie tego samego towaru lub tej samej usługi, będące zarówno dostawcami, jak i nabywcami biorącymi udział pośrednio lub bezpośrednio w dostawie towaru lub usługi.

WAŻNE!
Kontrola krzyżowa dotyczy zarówno kontrahentów prowadzących działalność gospodarczą, jak i tych nieprowadzących takiej działalności, ale którzy prowadzili taką działalność w okresie objętym kontrolą celno-skarbową (uwzględniając także aspekt prowadzenia przez kontrahenta działalności niezgłoszonej).

SŁOWNICZEK

Działalność gospodarcza – każda działalność zarobkowa w rozumieniu przepisów ustawy – Prawo przedsiębiorców, w tym wykonywanie wolnego zawodu, a także każda inna działalność zarobkowa wykonywana we własnym imieniu i na własny lub cudzy rachunek, nawet gdy inne ustawy nie zaliczają tej działalności do działalności gospodarczej lub osoby wykonującej taką działalność – do przedsiębiorców.

Przedmiot kontroli krzyżowej

W ramach kontroli krzyżowej organ kontrolujący może zażądać przekazania różnych dokumentów czy wyciągów z ksiąg podatkowych.

Dokumenty i dane przekazywane w ramach kontroli krzyżowej

1. Dokumenty związane z dostawą towaru lub usługi - udostępnienie przez kontrahenta kontrolowanego podatnika dokumentów związanych z dostawą towaru lub usługi, w zakresie objętym kontrolą celno-skarbową, w celu sprawdzenia ich prawidłowości i rzetelności.
2. Wyciągi z ksiąg podatkowych i dowodów księgowych - przekazanie, za pomocą środków komunikacji elektronicznej lub na informatycznym nośniku danych, wyciągu z ksiąg podatkowych i dowodów księgowych zapisanego w postaci elektronicznej odpowiadającej strukturze logicznej, o której mowa w art. 193a § 2 o.p. („Struktura logiczna postaci elektronicznej ksiąg podatkowych oraz dowodów księgowych, z uwzględnieniem możliwości wytworzenia jej z programów informatycznych używanych powszechnie przez przedsiębiorców oraz automatycznej analizy danych, jest dostępna w Biuletynie Informacji Publicznej na stronie podmiotowej urzędu obsługującego ministra właściwego do spraw finansów publicznych”), jeżeli kontrahent podatnika prowadzi księgi podatkowe przy użyciu programów komputerowych.
3. Wyjaśnienia - w ramach kontroli krzyżowej kontrahent kontrolowanego podatnika na wezwanie organu udziela wyjaśnień związanych z dostawą towaru lub usługi, w zakresie objętym kontrolą celno-skarbową.

Czynności związane z kontrolą krzyżową kontrahent kontrolowanego podatnika jest obowiązany wykonać na własny koszt.

Kontrolujący w ramach kontroli krzyżowej nie mogą rozszerzać postępowania dowodowego o czynności, które nie są wymienione w art. 79 ust. 1, np. o przesłuchanie świadka. Tak przeprowadzone czynności związane z wykroczeniem poza uprawnienia określone w regulacjach dotyczących kontroli krzyżowej będą skutkowały, po pierwsze, brakiem mocy dowodowej dokumentów zebranych w toku kontroli krzyżowej, po drugie zaś – koniecznością wyciągnięcia konsekwencji wobec pracowników czy funkcjonariuszy, którzy działają poza prawem.

Artykuł pochodzi z książki:
Nierzetelne transakcje w biznesie. Zagrożenia i konsekwencje

Autorzy

Radosław Borowski
W latach 2017–2020 zajmował kierownicze stanowiska w strukturach Krajowej Administracji Skarbowej. Wykładowca akademicki, trener prowadzący szkolenia z tematyki podatkowej. Praktyk w zakresie wykrywania i zwalczania oszustw w podatku od towarów i usług.

Marcin Kopczyk
Doradca podatkowy, w latach 2017–2019 Naczelnik Mazowieckiego Urzędu Celno-Skarbowego, Dyrektor Departamentu Nadzoru nad Kontrolami w Ministerstwie Finansów, Członek Państwowej Komisji Egzaminacyjnej do Spraw Doradztwa Podatkowego.