Fundacja rodzinna – kto może być beneficjentem i jakie świadczenia mu przysługują?

Kto może być beneficjentem fundacji rodzinnej?

Beneficjentem fundacji rodzinnej może być:

• osoba fizyczna;
• organizacja pozarządowa, o której mowa w art. 3 ust. 2 ustawy z 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, prowadząca działalność pożytku publicznego w rozumieniu art. 3 ust. 1 tej ustawy;
• fundator.

Jest to rozwiązanie stosowane w zagranicznych fundacjach rodzinnych. Umożliwia ono otrzymywanie przez fundatora świadczeń od fundacji rodzinnej, np. w celu zaspokajania jego bieżących potrzeb. Ma to również często związek ze zmniejszeniem lub wręcz wycofaniem się przez fundatora z działalności zawodowej, w związku z czym „status” beneficjenta fundacji rodzinnej ma zabezpieczyć mu środki na bieżące utrzymanie czy spokojną emeryturę.

WAŻNE!
Beneficjentem może zostać nie tylko fundator (fundatorzy) i osoby bliskie, ale właściwie każda osoba fizyczna, np. osoby zarządzające spółkami, których udziały lub akcje są wnoszone do fundacji rodzinnej.

Lista beneficjentów fundacji rodzinnej

Ustawodawca przewidział, że oprócz ogólnego wskazania w statucie szczegółowe dane dotyczące beneficjenta fundacji rodzinnej i jego uprawnień określa się na liście beneficjentów. W celu zachowania poufności możliwe jest zastrzeżenie przez fundatora, czy i w jakim zakresie lista beneficjentów może być niejawna, przykładowo dla pozostałych beneficjentów. Przy czym uprawnienie to nie dotyczy zachowania w tajemnicy danych identyfikacyjnych beneficjentów, np. wobec organów administracji skarbowej, lecz chodzi o poufność w relacjach prywatnoprawnych.

Lista beneficjentów musi zawierać dane niezbędne do realizacji świadczeń na rzecz beneficjenta oraz wykonania obowiązków publicznoprawnych. W związku z tym konieczne jest przekazanie numeru PESEL albo NIP beneficjenta bądź innych danych pozwalających na klarowną identyfikację beneficjenta.

Jedną z podstawowych kompetencji zarządu jest tworzenie, prowadzenie i aktualizacja listy beneficjentów w oparciu o informacje zawarte w statucie, a także realizacja świadczeń przysługujących beneficjentowi na jej podstawie. Udostępnienie fundacji rodzinnej danych osobowych następuje w formie oświadczenia osoby, której dane dotyczą. Administratorem tych danych osobowych jest fundacja rodzinna. Za zgodą beneficjenta fundacja rodzinna może przetwarzać inne dane osobowe (oprócz danych osobowych dotyczących wyroków skazujących oraz czynów zabronionych lub powiązanych środków bezpieczeństwa[1] w związku z koniecznością zabezpieczenia praw i interesów beneficjenta lub obowiązkami wynikającymi ze statutu.

Ustawa o fundacji rodzinnej pozostawiła zatem otwarty katalog danych, które będą umieszczone na liście beneficjentów, tak by w jak największym stopniu umożliwić realizację założeń i woli fundatora. Wymagany zakres pozyskiwanych danych będzie bowiem ustalany w oparciu o zasady realizacji świadczeń, przewidziane przez fundatora w statucie.

Dane osobowe powinny być przechowywane przez okres funkcjonowania fundacji rodzinnej. Dokumenty mogą być przechowywane zarówno w postaci papierowej, jak i elektronicznej. Podstawowym założeniem jest przechowywanie w sposób gwarantujący zachowanie ich kompletności, poufności, integralności, zwłaszcza chronienie ich przed uszkodzeniem lub zniszczeniem. W przypadku likwidacji fundacji rodzinnej dokumenty będą oddane na przechowanie osobie wskazanej w statucie lub uchwale zgromadzenia beneficjentów.

Fundacja rodzinna a świadczenia na rzecz beneficjentów

Określenie świadczeń na rzecz danego beneficjenta jest indywidualną i dobrowolną decyzją fundatora. To przede wszystkim fundator określa, komu, pod jakimi warunkami oraz jakie świadczenia będą przysługiwać od fundacji rodzinnej.

Co do zasady będą to świadczenia pieniężne albo inne świadczenia o charakterze majątkowym, np. prawo do korzystania z rzeczy. Mogą to być również świadczenia w postaci pokrywania kosztów leczenia, opieki bądź kosztów kształcenia czy utrzymania – w przypadku osoby fizycznej, a w przypadku organizacji pozarządowej – wspieranie jej statutowej działalności pożytku publicznego. Ponadto fundator jest uprawniony do dokonywania zmian w zakresie zarówno beneficjentów fundacji rodzinnej, jak i przysługujących im świadczeń, bez ograniczeń, w tym także czasowych.

Fundator może również zastrzec, że przedmioty przypadające małoletniemu beneficjentowi z tytułu świadczeń spełnionych przez fundację rodzinną nie będą objęte zarządem sprawowanym przez rodziców. W takim przypadku fundator powinien wyznaczyć zarządcę, a jeżeli tego nie zrobi, sąd opiekuńczy wyznaczy kuratora do sprawowania zarządu.

Świadczenie od fundacji rodzinnej może być przyznane pod warunkiem albo z zastrzeżeniem terminu, np. pod warunkiem ukończenia szkoły/studiów czy uzyskania odpowiednich kwalifikacji, zawarcia związku małżeńskiego, narodzin dzieci/wnuków lub osiągnięcia określonego wieku. Świadczenie to jest realizowane po przedstawieniu przez beneficjenta albo osobę go reprezentującą dokumentu tożsamości. Stosowny dokument powinien być okazany zarządowi fundacji rodzinnej jako organowi ją reprezentującemu. Ma to pomóc zidentyfikować w sposób wiarygodny tożsamość beneficjenta, zabezpieczając tym samym mienie fundacji rodzinnej przed zagrożeniem przekazania świadczenia nieuprawnionej osobie.

Ustawodawca przewidział również, w art. 36 ustawy o fundacji rodzinnej, mechanizm zabezpieczający ryzyko nieracjonalnego wykorzystania majątku fundacji rodzinnej. Zgodnie z nim spełnienie świadczenia na rzecz beneficjenta nie może zagrażać wypłacalności fundacji rodzinnej wobec jej wierzycieli niebędących beneficjentami fundacji rodzinnej i każdorazowo jest uzależnione od bieżącej sytuacji finansowej fundacji rodzinnej. Ochronę praw beneficjentów w tym zakresie zapewnia zawieszenie biegu terminu spełnienia świadczenia do czasu poprawy sytuacji finansowej fundacji rodzinnej. Zasada rozsądnego gospodarowania mieniem fundacji rodzinnej ma za zadanie uchronić ją przed niewypłacalnością. Przy czym przez wypłacalność rozumie się zdolność fundacji rodzinnej do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, a opóźnienie w ich wykonywaniu nie przekracza trzech miesięcy.

Ponadto zgodnie z art. 37 ustawy o fundacji rodzinnej w pierwszej kolejności fundacja rodzinna ma obowiązek zaspokoić roszczenia osób, wobec których fundatora obciąża obowiązek alimentacyjny. Nie może to jednak prowadzić do pokrzywdzenia beneficjenta, wobec którego na fundatorze ciąży obowiązek alimentacyjny. W przypadku braku możliwości zaspokojenia beneficjentów w pełnej wysokości, w związku z zobowiązaniami wobec osób trzecich, zarząd zobowiązany jest dokonać miarkowania świadczeń, tak aby nie pokrzywdzić żadnego z beneficjentów. Wówczas, podobnie jak w przypadku całkowitego wstrzymania świadczeń, bieg terminu spełnienia świadczeń co do pozostałej kwoty ulega zawieszeniu do czasu poprawy sytuacji finansowej fundacji rodzinnej.

[1] Chodzi o dane, o których mowa w art. 10 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) – Dz.Urz. UE L 119 z 4 maja 2016, str. 1, z późn. zm.

Artykuł pochodzi z książki:
Fundacja rodzinna w praktyce

Autorzy:
Adwokat Katarzyna Wojarska–Aleksiejuk
Radca Prawny Piotr Aleksiejuk