Kapitał własny w bilansie – o czym warto wiedzieć?

Kapitały (fundusze) własne dzieli się na:

• kapitał (fundusz) podstawowy (zakładowy) – to pierwszy wkład kapitałowy wniesiony przez właścicieli do jednostki w momencie jej założenia. Może on być pieniężny (w postaci środków pieniężnych i papierów wartościowych) oraz rzeczowy (w postaci składników majątku trwałego oraz obrotowego). Kapitał podstawowy może ulegać zmianom, tzn. podwyższeniu lub obniżeniu, w zależności od potrzeb finansowych jednostki;
• kapitał (fundusz) wypracowany – tworzony głównie z pozostającej w jednostce części wypracowanego zysku, która jest przeznaczona na uzupełnienie kapitałów (funduszy) własnych jednostki.

Kapitał zakładowy spółek określonych w ustawie – Kodeks spółek handlowych, towarzystw ubezpieczeń wzajemnych, towarzystw reasekuracji wzajemnej, fundusz udziałowy spółdzielni wykazuje się w wysokości określonej w umowie lub statucie i wpisanej w rejestrze sądowym.

Kapitał podstawowy (zakładowy) nie występuje w prostej spółce akcyjnej (P.S.A.). Zamiast niego wprowadzono kapitał akcyjny. Wykazuje się go w wysokości wpisanej w rejestrze sądowym. Zadeklarowane, lecz niewniesione wkłady kapitałowe ujmuje się jako należne wkłady na poczet kapitału.

Kapitały (fundusze) własne, z wyjątkiem udziałów (akcji) własnych i kapitału akcyjnego w prostej spółce akcyjnej oraz pozostałe aktywa i pasywa wycenia się, nie rzadziej niż na dzień bilansowy, w wartości nominalnej.

Ujęcie elementów kapitału własnego w księgach rachunkowych – na co zwrócić szczególną uwagę?

Bardzo ważne jest prawidłowe ujęcie elementów kapitału własnego w księgach rachunkowych. Na koniec roku jednostka powinna więc zweryfikować m.in. podział kapitałów na ich rodzaje, sprawdzić, czy kapitał podstawowy prezentowany jest zgodnie z wartością wykazaną w statucie lub umowie spółki, aktualnym wyciągu z KRS czy innych przepisach obowiązujących jednostkę. Warto także sprawdzić, czy wszyscy właściciele dokonali należnych wpłat (lub przekazali aport), czy jednostka dysponuje wszystkimi niezbędnymi uchwałami itp.

Zagadnienie i komentarz

Prezentacja
Uzgodnienie kapitału podstawowego z jego wartością wykazaną w:

• statucie lub umowie spółki,
• aktualnym wyciągu z KRS,
• innych przepisach obowiązujących jednostkę.

Ujawnienia w bilansie
Ustalenie prawidłowości ujęcia w księgach rachunkowych:

• podziału kapitałów na ich rodzaje zgodnie z zasadami określonymi w przepisach prawa, postanowieniami statutu lub umowy o utworzeniu jednostki;
• kapitału zakładowego – pod kątem spełnienia minimalnej kodeksowo kwoty kapitału;
• dokonanych wpłat lub przekazanych przez właścicieli aportów – sprawdzenie wyciągów bankowych i innych dokumentów, ogląd fizyczny itp.;
• kosztów emisji akcji poniesionych przy powstaniu spółki akcyjnej lub podwyższeniu kapitału zakładowego – pod kątem ujęcia w kapitale zapasowym nadwyżki wartości emisji nad wartością nominalną akcji spółki, a w kosztach finansowych pozostałej części;
• podwyższenia kapitału – poprzez sprawdzenie odpowiednich uchwał oraz sprawdzenie dokonania rejestracji w sądzie rejestrowym podwyższonego kapitału;
• wartości poniesionych strat – (m.in. w spółce z o.o.) pod kątem przekroczenia sumy kapitałów zapasowego i rezerwowych oraz połowy kapitału zakładowego;
• umorzenia kapitału podstawowego;
• zbycia akcji własnych – pod kątem odniesienia na kapitał zapasowy dodatniej lub ujemnej różnicy powstałej między ceną sprzedaży akcji własnych, pomniejszonej o koszty sprzedaży, a ich ceną nabycia;
• zmian w kapitale zapasowym – przy szczególnym uwzględnieniu, w spółkach akcyjnych, obowiązku przeznaczania 8% od zysku na ten kapitał, aż do uzyskania równowartości 1/3 kapitału podstawowego tworzonego na pokrycie ewentualnych strat;
• kapitału z aktualizacji wyceny – przeglądając m.in. zmiany kapitału z tytułu aktualizacji wyceny aktywów trwałych;
• podziału wyniku poprzedniego roku przy uwzględnieniu uregulowań zawartych w Kodeksie spółek handlowych – przeglądając zapisy zawarte w uchwałach odpowiednich organów spółki, umowie, statucie;
• zmian w pozycji „zysk (strata) z lat ubiegłych” spowodowanych zmianą polityki rachunkowości jednostki lub błędami podstawowymi;
• odpisów z zysku netto w ciągu roku obrotowego – poprzez sprawdzenie uchwał i wyciągów bankowych będących podstawą wypłat zaliczek na poczet dywidendy.

Ujawnienia w informacji
Weryfikacja prezentacji struktury właścicielskiej, która powinna być zgodna z:

• aktualnym wyciągiem z KRS,
• księgą akcji lub udziałów – w zależności od formy prawnej.

Artykuł pochodzi z książki:
Sprawozdanie finansowe 2023 - Poradnik Gazety Prawnej

Opracowanie materiału
Wioletta Chaczykowska