Ochrona sygnalistów – co mówi dyrektywa unijna?

Ochrona sygnalistów – kogo obejmuje?

• Pracowników, także gdy stosunek pracy już ustał (również pracownicy agencji pracy tymczasowej).
• Osoby ubiegające się o zatrudnienie, które uzyskały informację o naruszeniu prawa w procesie rekrutacji lub negocjacji poprzedzających zawarcie umowy.
• Osoby świadczące pracę na innej podstawie niż stosunek pracy, w tym na podstawie umowy cywilnoprawnej.
• Przedsiębiorców.
• Akcjonariuszy lub wspólników.
• Członków organu osoby prawnej.
• Osoby świadczące pracę pod nadzorem i kierownictwem wykonawcy, podwykonawcy lub dostawcy, w tym na podstawie umowy cywilnoprawnej.
• Stażystów.
• Wolontariuszy

Nie każdy zgłaszający będzie jednak podlegał ochronie. Zgłoszenie nadużyć dokonane przez sygnalistę musi spełniać odpowiednie warunki, takie jak:

• istnieją uzasadnione podstawy świadczące o prawdziwości informacji w momencie dokonywania zgłoszenia – oznacza to, że nie trzeba mieć niezbitych dowodów nieprawidłowości, wystarczy poczucie, że przekazywane informacje są prawdziwe;
• zgłaszane nieprawidłowości są ujęte w dyrektywie;
• zgłoszenie zostało dokonane z zachowaniem jednej z 3 procedur określonych w dyrektywie (opisujemy je w dalszej kolejności).

Dyrektywa przewiduje trzy formy dokonywania zgłoszeń nieprawidłowości przez sygnalistów. Sygnalista może wykorzystać do tego kanały wewnętrzny i zewnętrzny, a jeśli to nie odniesie skutku, może dokonać ujawnienia publicznego.

Państwa członkowskie mają obowiązek wyznaczenia organów zewnętrznych odpowiedzialnych za przyjmowanie zgłoszeń nieprawidłowości i podejmowanie działań następczych. To właśnie jest najważniejszym zadaniem polskiego ustawodawcy.

Zewnętrzny system dla sygnalistów musi zapewniać: kompletność, integralność i poufność informacji, uniemożliwiać dostęp do nich osobom nieupoważnionym oraz pozwalać na przechowywanie informacji w sposób trwały w celu przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego. Ponadto musi umożliwiać dokonywanie anonimowych zgłoszeń w formie ustnej lub pisemnej.

Sygnalista ma do wyboru również trzecią formę zgłoszenia nieprawidłowości, jaką jest ujawnienie publiczne. Kieruje się je do instytucji, organizacji czy mediów, które nie zostały wyznaczone w przepisach dotyczących przyjmowania zgłoszeń zewnętrznych.

Ochrona sygnalistów w przypadku ujawnienia publicznego zachodzi wówczas, gdy pracownik dokonał zgłoszeń wewnętrznego i zewnętrznego, ale nie podjęto w tej sprawie działań. Ujawnienie publiczne będzie zgodne z przepisami także wtedy, gdy naruszenie może stanowić zagrożenie dla interesu publicznego, istnieje duże prawdopodobieństwo działań odwetowych albo są niewielkie szanse na podjęcie działań przez organy zewnętrzne.

Skorzystanie z kanału zewnętrznego czy ujawnienie publiczne naruszeń prawa i nieprawidłowości może wywołać bardzo negatywne skutki dla organizacji, której dotyczy zgłoszenie. Dlatego tak ważne jest stworzenie dobrze funkcjonującego kanału wewnętrznego. Pracownicy, którzy będą mieli świadomość, że w ich miejscu pracy można łatwo i bezpiecznie zgłosić każdy problem, a firma odpowiednio reaguje na te zgłoszenia, nie będą mieli podstaw do korzystania z innych kanałów dokonywania zgłoszeń. Dzięki temu pracodawca jako pierwszy dowie się o nieprawidłowościach i będzie mógł kontrolować sytuację.

Artykuł pochodzi z książki:
Kodeks pracy 2024. Praktyczny komentarz z przykładami

Autor
Praca zbiorowa