Prezenteizm – co oznacza dla pracodawcy? Najczęstsze przyczyny i negatywne skutki

Mówiąc o prezentizmie przede wszystkim wskazuje się na rzeczywiste ryzyko, jakie ze sobą niesie, oraz szkody, jakie może ponosić pracodawca w związku z „obecnościami chorobowymi” pracowników.

Najczęstsze przyczyny prezenteizmu

Trudno wskazać na jedną konkretną przyczynę, która leży u podstaw zjawiska prezenteizmu. Czynników może być tyle, ilu pracowników, którzy nie decydują się na skorzystanie ze zwolnienia lekarskiego oraz ilu pracodawców, u których zjawisko to zaczyna być dostrzegalne. Najczęściej wskazuje się jednak, że przyczyn prezenteizmu należy szukać w warunkach zatrudnienia pracowników, w ich sytuacji rodzinnej i materialnej, jak również ich indywidualnych cechach osobowościowych. Ostatecznie to właśnie te ostatnie okazują się mieć decydujące znaczenie.

W kontekście cech osobowościowych pracownika warto zwrócić uwagę, że główną rolę odgrywają wartości wyznawane przez pracowników oraz etyka pracy, jakiej zostali nauczeni. Niektóre osoby czują dyskomfort spowodowany tym, że przez ich nieobecność współpracownicy będą musieli przejąć część ich obowiązków. Inni żyją w mylnym przeświadczeniu o swojej niezastępowalności, przez co wydaje się im, że nikt nie będzie w stanie dobrze wykonać ich obowiązków. Osobną kwestią, na jaką należy zwrócić uwagę, jest to, że niektórzy pracownicy odczuwają chęć poświęcenia się i pełnego oddania swojej pracy. Powyższe może wynikać z potrzeby uzyskania poklasku wśród współpracowników oraz chęci bycia docenionym za ponadprzeciętne zaangażowanie przez przełożonych.

Znaczenie mają też kwestie bezpośrednio związane z sytuacją materialną i rodzinną pracowników. Pracownicy znajdujący się w trudniejszej sytuacji materialnej są bardziej skłonni do przejawiania postawy prezenteizmu. Wynika to z obawy, że niepojawienie się w pracy i skorzystanie ze zwolnienia lekarskiego może wiązać się dla nich z negatywnymi konsekwencjami w postaci m.in. utraty pracy.

Dlatego tak ważne jest, aby pracodawcy wdrażając różnego rodzaju systemy i budując kulturę organizacyjną w firmie, opierali się na docenianiu efektywności pracowników oraz osiąganych przez nich wyników pracy – nie zaś ich obecności fizycznej. Nie tylko wpłynie to korzystnie na zachowanie przez pracowników balansu między pracą i życiem osobistym, zachęci do dbania o zdrowie, ale również może pomóc w ograniczeniu prezenteizmu.

Kolejnym elementem, który ma wpływ na potęgowanie negatywnego zjawiska, jest kwestia związana z okolicznościami dotyczącymi zatrudnienia pracowników, panującymi w danej firmie. Duże znaczenie odgrywa podejście pracodawców. Problematyczna w tej kwestii pozostaje w szczególności praca zdalna. Wielu pracodawców otwarcie deklaruje wobec swoich pracowników, że jeśli świadczą oni pracę w formie zdalnej, nie mają potrzeby korzystania ze zwolnienia lekarskiego, ponieważ i tak przebywają w domu. Pracownicy obawiają się, że w takich okolicznościach przedłożenie pracodawcy zwolnienia spotka się z negatywnymi konsekwencjami. Przykładowo brak awansu pomimo dobrych wyników, wzmożone kontrole pracy zdalnej czy wypowiedzenie umowy o pracę.

Duże znaczenie ma również atmosfera w zespole i postawa innych współpracowników. Jeśli większość pracowników przychodzi do pracy pomimo choroby, wzrasta oczekiwanie, że wszyscy będą to robić. W takiej sytuacji pracownicy obawiają się, że brak poświęcenia, przejawiający się w gotowości pojawienia się w pracy pomimo choroby, spotka się z negatywnym odbiorem w zespole.

Ogromny wpływ na nasilenie zjawiska prezenteizmu ma również wadliwa organizacja pracy przez pracodawcę. Pracownicy są mniej skorzy do korzystania ze zwolnienia lekarskiego, w sytuacji kiedy wiedzą, że realnie brak jest osób, które mogłyby zastąpić ich podczas nieobecności. Wówczas pracodawcy wywierają dodatkową presję, oczekując od pracownika pojawienia się w pracy pomimo złego stanu zdrowia lub innych okoliczności. Z drugiej strony niektórzy pracownicy czują się na tyle silnie związani i oddani względem współpracowników, że nie chcą „zostawiać ich samych w czasie choroby”. W szczególności zjawisko to nasila się wśród osób zajmujących kierownicze stanowiska w firmach.

WAŻNE
Badania wykazują, że im większą kontrolę nad wykonywaną pracę ma pracownik, tym częściej pracuje pomimo choroby.

Negatywne skutki prezenteizmu

Choć mogłoby się wydawać, że obecność pracowników w pracy – nawet w okresach ich czasowej niedyspozycji – z perspektywy pracodawcy jest zjawiskiem korzystnym (może przecież świadczyć o zaangażowaniu pracowników i poważnym traktowaniu przez nich swoich obowiązków), to jednak prezenteizm może nieść dla organizacji konkretne ryzyko – i to z kilku powodów.

WAŻNE
Główne ryzyka, jakie niesie ze sobą zjawisko prezenteizmu:

• spadek wydajności pracowników,
• zwiększone ryzyko błędów po stronie pracowników,
• przenoszenie chorób i wzrost absencji wśród pracowników.

Poza najbardziej podstawową kwestią, jaką jest ryzyko zarażenia się większej liczby osób, należy pamiętać, że w zdecydowanej większości przypadków wyjście do pracy pomimo choroby będzie wiązało się z nasileniem objawów, a pracownik będzie czuł się jeszcze gorzej. W konsekwencji będzie zmuszony udać się na zwolnienie lekarskie, które najprawdopodobniej potrwa znacznie dłużej niż gdyby nie pojawił się w pracy przy pierwszych objawach złego samopoczucia. Nie ulega wątpliwości, że samopoczucie pracownika jest jednym z kluczowych czynników warunkujących wyniki w pracy. Praca w trakcie choroby zazwyczaj wiąże się nie tylko ze znacznym spadkiem efektywności wykonywanych zadań, ale również zwiększa się ryzyko popełnienia błędów, które – niewykryte odpowiednio wcześnie – mogą potencjalnie generować jeszcze więcej pracy oraz dodatkowe straty po stronie pracodawcy. Chory pracownik nie tylko nie jest w stanie odpowiednio skupić się na wykonywaniu swoich obowiązków, przez co poziom jego zaangażowania jest niższy, ale może również negatywnie wpłynąć na ogólną atmosferę w pracy.

Prezenteizm – jakie działania powinien podjąć pracodawca?

W pierwszej kolejności pracodawcy powinni zadbać o przybliżenie swoim pracownikom, czym jest prezenteizm oraz jakie negatywne konsekwencje za sobą pociąga. Należy zwrócić uwagę na podejście przełożonych do kwestii korzystania ze zwolnień lekarskich. Przede wszystkim nie powinni oni oczekiwać od pracowników pojawiania się w pracy w stanie gorszego samopoczucia. Należy wykazać się zrozumieniem i w razie potrzeby okazać wsparcie.

Wskazuje się również, że pracodawca, chcąc uniknąć rozpowszechniania się prezenteizmu, powinien zadbać o odpowiednią organizację pracy, tak by w razie choroby pracownika inni byli w stanie przejąć jego obowiązki, bez powodowania nadmiernego obciążenia. Warto wprowadzić działania, które podniosą poziom świadomości pracowników w kwestii edukacji zdrowotnej. Dobrym rozwiązaniem jest organizacja szkoleń i webinariów w tematyce wellbeing, a także dofinansowanie ze środków pracodawcy pakietu medycznego bądź karty multisport.

Artykuł pochodzi z książki:
Work-life balance w praktyce

Autor
Praca zbiorowa