Zachowek – zrzeczenie się dziedziczenia w fundacji rodzinnej

W art. 1048 § 2 i 3 Kodeksu cywilnego zostało wprost przewidziane uprawnienie do zrzeczenia się dziedziczenia poprzez ograniczenie do zrzeczenia się tylko prawa do zachowku w całości lub w części. Do dokonania powyższej czynności niezbędna jest forma aktu notarialnego. Niniejsze może nastąpić poprzez zawarcie stosownej umowy pomiędzy spadkodawcą/fundatorem a spadkobiercą/beneficjentem. Poza tym w statucie fundacji rodzinnej można przewidzieć mechanizm, zgodnie z którym w sytuacji gdy beneficjent będący jednocześnie spadkobiercą fundatora wystąpi z roszczeniem o zachowek wobec pozostałych spadkobierców lub fundacji rodzinnej, automatycznie zostanie pozbawiony statusu beneficjenta.

Umowa o zrzeczenie się zachowku nie wpłynie na sytuację prawną pozostałych spadkobierców, nie pozbawi ich prawa do zachowku ani nie wpłynie na wysokość roszczeń, jakich będą mogli dochodzić.

Jakie są skutki zrzeczenia się prawa do zachowku?

• Zrzekający się prawa do zachowku jest brany pod uwagę przy obliczaniu zachowku innych uprawnionych.
• Umowa o zrzeczenie się zachowku wyłącza zachowek zrzekającego się, ale nie powoduje pojawienia się nowych uprawnionych do zachowku.
• Przyszły spadkodawca posiada większą swobodę testowania o wartość zachowku, a tym samym następuje zmniejszenie obciążenia spadku długiem o pokrycie roszczeń o zachowek.

Fundacja rodzinna – dlaczego wprowadzono zrzeczenie się prawa do zachowku?

Motywacją wprowadzenia tej instytucji było przeciwdziałanie sytuacjom, w których wypłata zachowku mogłaby spowodować zagrożenie płynności finansowej przedsiębiorstwa lub innego majątku stanowiącego źródło dochodu i jego integralności gospodarczej, a w skrajnych przypadkach prowadzić do definitywnego zakończenia działalności przynoszącej dochód, wbrew woli spadkodawcy co do losów majątku po jego śmierci. Może również zawczasu wyeliminować spory w rodzinie o majątek po spadkodawcy/fundatorze, zwłaszcza uwzględniając sytuacje, gdy została powołana do życia fundacja rodzinna, w ramach której osoby, co do zasady którym przysługują roszczenia o zachowek, czerpią korzyści jako beneficjenci z fundacji rodzinnej.

Jednocześnie zostało przewidziane, że spadkobierca może niejako zrzec się dziedziczenia na korzyść innej osoby, jednak to sformułowanie należy wyjaśnić szczegółowo. Nie chodzi bowiem, jak mylnie można rozumieć, o bezpośrednie przysporzenie objętej zrzeczeniem udziału spadkowego czy prawa do zachowku osobie beneficjenta, lecz o uzależnienie skuteczności dokonanego zrzeczenia od tego, że faktycznie do spadkobrania dojdą określone osoby – a więc jest to pewnego rodzaju warunek.

Artykuł pochodzi z książki:
Fundacja rodzinna w praktyce

Autorzy
Eksperci z Kancelarii Wojarska, Aleksiejuk & Wspólnicy