Obowiązek prowadzenia ksiąg rachunkowych – zakres podmiotowy ustawy o rachunkowości

Zakres podmiotowy ustawy o rachunkowości – co mówią przepisy?

Przepisy ustawy o rachunkowości stosują wszystkie podmioty wymienione w art. 2 ustawy o rachunkowości. Dotyczą zatem:

1. spółek handlowych (osobowych i kapitałowych, w tym również w organizacji) oraz spółek cywilnych, z zastrzeżeniem pkt 2, a także innych osób prawnych, z wyjątkiem Skarbu Państwa i Narodowego Banku Polskiego;
2. osób fizycznych, spółek cywilnych osób fizycznych, spółek cywilnych osób fizycznych i przedsiębiorstwa w spadku, spółek jawnych osób fizycznych, spółek partnerskich oraz przedsiębiorstw w spadku działających zgodnie z ustawą z 5 lipca 2018 r. o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej i innych ułatwieniach związanych z sukcesją przedsiębiorstw, jeżeli ich przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych za poprzedni rok obrotowy wyniosły co najmniej równowartość w walucie polskiej 2 000 000 euro;
3. przedsiębiorstw w spadku działających zgodnie z ustawą z 5 lipca 2018 r. o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej i innych ułatwieniach związanych z sukcesją przedsiębiorstw, jeżeli na dzień poprzedzający dzień otwarcia spadku prowadzone były księgi rachunkowe;
4. jednostek organizacyjnych działających na podstawie Prawa bankowego, przepisów o obrocie papierami wartościowymi, przepisów o świadczeniu usług finansowania społecznościowego dla przedsięwzięć gospodarczych, przepisów o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi, przepisów o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej, przepisów o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych lub przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, bez względu na wielkość przychodów;
5. gmin, powiatów, województw i ich związków, a także:

• państwowych, gminnych, powiatowych i wojewódzkich jednostek budżetowych,
• gminnych, powiatowych i wojewódzkich zakładów budżetowych;

6. jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej, z wyjątkiem spółek, o których mowa w pkt 1 i 2;
7. oddziałów i przedstawicielstw przedsiębiorców zagranicznych w rozumieniu przepisów ustawy z 6 marca 2018 r. o zasadach uczestnictwa przedsiębiorców zagranicznych i innych osób zagranicznych w obrocie gospodarczym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. z 2022 r. poz. 470);
8. jednostek niewymienionych w pkt 1–7, jeżeli otrzymują one na realizację zadań zleconych dotacje lub subwencje z budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego lub funduszów celowych – od początku roku obrotowego, w którym dotacje lub subwencje zostały im przyznane;
9. alternatywnych spółek inwestycyjnych w rozumieniu przepisów o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi, w tym uprawnionych do posługiwania się nazwą „EuVECA” albo „EuSEF”.

Wymienione podmioty podlegają obowiązkowo przepisom ustawy o rachunkowości. Nie oznacza to jednak, że podmioty, które nie mają takiego obowiązku, nie mogą prowadzić ksiąg rachunkowych. Ustawa o rachunkowości wskazuje bowiem, że osoby fizyczne, spółki cywilne osób fizycznych, spółki cywilne osób fizycznych i przedsiębiorstwa w spadku, spółki jawne osób fizycznych, spółki partnerskie oraz przedsiębiorstwa w spadku mogą stosować zasady rachunkowości określone ustawą o rachunkowości również od początku następnego roku obrotowego, jeżeli ich przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych za poprzedni rok obrotowy są niższe niż równowartość w walucie polskiej 2 000 000 euro. W tym przypadku osoby te lub wspólnicy przed rozpoczęciem roku obrotowego są zobowiązani, jeśli odrębne przepisy nie stanowią inaczej, do zawiadomienia o tym urzędu skarbowego, właściwego w sprawach opodatkowania podatkiem dochodowym.

Osoby fizyczne lub wspólnicy spółek cywilnych osób fizycznych mogą złożyć zawiadomienie na podstawie ustawy z 6 marca 2018 r. o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej i Punkcie Informacji dla Przedsiębiorcy (j.t. Dz.U. z 2022 r. poz. 541).

Podmioty te mają obowiązek prowadzenia ksiąg rachunkowych, jeżeli ich przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych za poprzedni rok obrotowy wyniosły co najmniej równowartość w walucie polskiej 2 000 000 euro. W takiej sytuacji nie mogą być one uznawane za jednostki mikro. Jeżeli ich przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych za poprzedni rok obrotowy przekroczą granicę 2 000 000 euro i obowiązkowo muszą prowadzić księgi rachunkowe, to mogą być zaliczone co najmniej do kategorii jednostek małych.

WAŻNE!
Dobrowolne prowadzenie ksiąg rachunkowych oznacza obowiązek bezwzględnego stosowania wszystkich przepisów ustawy o rachunkowości.

Jak wspomniano, w razie wyboru dobrowolnego prowadzenia ksiąg rachunkowych należy o tym fakcie zawiadomić urząd skarbowy, właściwy w sprawach opodatkowania podatkiem dochodowym. Należy tego dokonać w zeznaniu rocznym – co wynika z ustawy z 9 listopada 2018 r. o zmianie niektórych ustaw w celu wprowadzenia uproszczeń dla przedsiębiorców w prawie podatkowym i gospodarczym, która zmieniła art. 24a ust. 5 ustawy o PIT.

Przepis ten stanowi, że osoba fizyczna, spółka cywilna osób fizycznych, spółka jawna osób fizycznych lub spółka partnerska może prowadzić księgi rachunkowe również od początku następnego roku podatkowego, jeżeli przychody, w rozumieniu art. 14 ustawy o PIT, za poprzedni rok podatkowy są niższe niż równowartość w walucie polskiej kwoty określonej w euro w przepisach o rachunkowości. W tym przypadku podatnik informuje o prowadzeniu ksiąg rachunkowych w zeznaniu, o którym mowa w art. 45 ust. 1 lub ust. 1a pkt 2 ustawy o PIT, składanym za rok podatkowy, w którym były prowadzone. Jeżeli księgi prowadziła spółka cywilna osób fizycznych, spółka jawna osób fizycznych lub spółka partnerska, informację składają wszyscy wspólnicy.

Od 1 stycznia 2019 r. podatnik informuje więc o zamiarze dobrowolnego prowadzenia ksiąg rachunkowych dopiero w zeznaniu rocznym składanym za rok podatkowy, w którym dobrowolnie prowadził księgi rachunkowe.

Ponadto osoby fizyczne lub wspólnicy spółek cywilnych osób fizycznych mogą złożyć zawiadomienie zgodnie z przepisami ustawy z 6 marca 2018 r. o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej i Punkcie Informacji dla Przedsiębiorcy, tj. zgłosić zmiany do CEIDG na formularzu CEIDG-1. Wystarczy zaznaczyć w formularzu CEIDG-1 w pkt 19 – Zawiadomienie o prowadzeniu ksiąg rachunkowych.

Artykuł pochodzi z książki:
Ustawa o rachunkowości z komentarzem do zmian

Autorka
Gyöngyvér Takáts