Co wpływa na odporność psychiczną menedżera i w jaki sposób można ją wzmacniać?

piątek, 29 listopada 2024

co-wplywa-na-odpornosc-psychiczna-menedzera-i-w-jaki-sposob-mozna-ja-wzmacniac-sklep-infor

Infor.pl

W dzisiejszym kruchym, niespokojnym, nieliniowym i niezrozumiałym świecie (BANI) przed menedżerami pojawiają się wyzwania, które wymagają nie tylko wiedzy i umiejętności technicznych, lecz także silnej odporności psychicznej. Jak zatem poprzez proste strategie mogą oni zwiększyć swoją odporność i stać się bardziej skutecznymi liderami w obliczu wyzwań współczesnego świata?

Wysoki poziom odporności psychicznej umożliwia menedżerom nie tylko utrzymanie stabilności emocjonalnej w stresujących sytuacjach, lecz także budowanie kultury pracy, która sprzyja zaangażowaniu i wydajności. Poza tym w obliczu presji na szybkie osiąganie wyników menedżerowie muszą nie tylko sami radzić sobie z emocjonalnym obciążeniem, lecz także wspierać swoich pracowników w ich własnych wyzwaniach. Czym zatem jest odporność psychiczna, jak wpływa na funkcjonowanie menedżerów oraz jakie korzyści przynosi jej rozwijanie?

Odporność psychiczna – wszystko zaczęło się od sportu

W literaturze psychologicznej określenie „odporność psychiczna” pojawiło się po raz pierwszy w pracy Jamesa E. Loehra (1982), psychologa sportowego zajmującego się zagadnieniem poprawy wyników. Opisał on odporność psychiczną jako zdolność do konsekwentnego działania w kierunku osiągnięcia górnej granicy swoich talentów i umiejętności bez względu na okoliczności stwarzane przez konkurentów. Loehr twierdzi zatem, że jest ona połączona z wydajnością, czyli cechą umysłu zwycięzców. Podkreśla również, że stres jest podstawą wzrostu i rozwoju.

Z kolei doktor Glenn Schiraldi, używając pojęcia „rezyliencja”, zdefiniował odporność psychiczną jako zewnętrzne cechy umysłu i charakteru – wrodzone, jak i nabyte, które umożliwiają człowiekowi odpowiednie reagowanie na przeciwności, w tym zdolność do zapobiegania depresji, lękom, szybsze dochodzenie do siebie po doświadczeniach stresu i poprawy sprawności umysłowej w różnych obszarach życia.

Odporność psychiczna jest dziś jednym z najważniejszych filarów zdrowia człowieka, jak również kluczową umiejętnością każdego menedżera. Silny lider nie tylko lepiej radzi sobie z presją, lecz także skuteczniej wspiera swój zespół, inspirując do wytrwałości i innowacyjnego podejścia w trudnych sytuacjach.

Liczne badania naukowe pokazują wysoki związek odporności mentalnej m.in. z następującymi zachowaniami:

  • skutecznością działania;
  • zwinnością, ułatwioną adaptacją do zmiennych okoliczności i radzeniem sobie ze zmianami;
  • poczuciem kontroli i wpływu;
  • osiąganiem dobrostanu, poczucia spełnienia, satysfakcji i szczęścia;
  • aspiracjami i ambicjami.

Jednymi z największych autorytetów w dziedzinie odporności psychicznej są Doug Strycharczyk, dr John Perry oraz prof. Peter Clough. Ich prowadzone na szeroką skalę badania wykazały wpływ odporności psychicznej na różne dziedziny naszego życia. Cecha ta bowiem odpowiada za efektywność w działaniu, skuteczność radzenia sobie z wyzwaniami, presją czy zmianą, reakcję na stres i umiejętność powrotu do stanu równowagi emocjonalnej. Nie jest zatem przesadą określanie odporności psychicznej mianem kompetencji przyszłości.

Model 4C – model odporności psychicznej

Zaproponowany przez Petera Clougha i Keitha Earla model odporności psychicznej wskazywał na cztery elementy, które determinują indywidualną odporność psychiczną. Należą do nich: kontrola, zaangażowanie, reakcja na wyzwania i pewność siebie. Prowadzone badania i prace D. Stycharczyka, J. Perry’ego i P. Clougha odegrały kluczową rolę w ewolucji pierwotnego modelu i opracowaniu najnowszej ośmioczynnikowej koncepcji odporności psychicznej wraz z narzędziem do jej pomiaru – testu psychometrycznego MTQPLUS (Mental Thoughness Questionnaire).

Kontrola

Kontrola to inaczej poczucie, że sterujemy własnym życiem. Według autorów obejmuje ona dwa wymiary: zarządzanie emocjami (tj. odczuwanie, wpływanie, kontrolowanie emocji) oraz poczucie wpływu na własne życie. Osoby cechujące się wysokim poziomem kontroli emocji potrafią świadomie decydować o intensywności oraz sposobie ujawnienia własnych emocji. Przekonanie o własnej sprawczości pozwala natomiast lepiej zarządzać sobą w czasie, priorytetami i podejmowanymi działaniami. Świadomość, że nie na wszystko dookoła nas mamy wpływ, a jednak zawsze możemy podjąć aktywność i zdecydować, jaka będzie nasza reakcja – buduje wewnętrzną siłę. Viktor E. Frankl, austriacki psychiatra, pisał, że pomiędzy bodźcem i reakcją jest przestrzeń: w tej przestrzeni leży wolność i moc wyboru naszej odpowiedzi.

Zaangażowanie

Zaangażowanie rozumiane jest jako zorientowanie na ukończenie zadania, jak i zorientowanie na osiągnięcie celów. Osoby, które cechuje wysokie zaangażowanie, potrafią wyznaczać zadania i wytrwale dążyć do ich ukończenia, co samo w sobie jest dla nich motywujące. Potrafią one sumiennie organizować swoje działania i unikać wszystkiego, co może ich rozpraszać. Mają też wysoki poziom samodyscypliny i koncentracji na zadaniu.

Wyzwanie

Osoby z wysoką odpornością psychiczną częściej postrzegają wyzwania jako szanse, a przeszkody jako chwilowe trudności. Aktywnie poszukują nowych możliwości, są elastyczne i potrafią się dopasować. Niepowodzenia traktują jako przejściowe trudności.

Składowymi wyzwania są: podejście do podejmowania ryzyka (chęć do robienia rzeczy trudnych i rozwijających zarazem) oraz podejście do nauki przez doświadczenie (nastawienie na rozwój, także poprzez pokonywanie wyzwań, postrzeganie ich jako szans rozwojowych).

Pewność siebie

Pewność siebie rozumiana jest jako wiara we własne możliwości oraz pewność siebie w kontaktach międzyludzkich. Osoby z wysokim poziomem poczucia pewności siebie wierzą w sukces zadań, które realizują. Są pewne swoich kompetencji, chętnie biorą na siebie odpowiedzialność oraz mają wysokie poczucie wartości. Nie boją się też porażki, gdyż z każdej trudności wyciągają wnioski i wykorzystując swoją wiedzę i doświadczenie, szukają rozwiązań. Osoby o niskiej pewności siebie są zazwyczaj niepewne swoich kwalifikacji, mają także problem z bronieniem swoich racji. Często porównują się do innych, nie mają zaufania do swojego sposobu działania.

Rysunek: MODEL 4C BY AQR INTERNATIONAL, opracowanie własne Autorek

Czy mamy wpływ na poziom odporności psychicznej?

Jak pokazują liczne badania naukowe, poziom naszej odporności psychicznej w trakcie naszego życia może się znacząco zmieniać. Spadek odporności może być spowodowany przez długotrwały stres, dotkliwe porażki czy zmianę stanu zdrowia i kondycji psychicznej.

Mogą ją też osłabiać codzienne zdarzenia, takie jak: przeciążenie informacjami, szczególnie informacjami negatywnymi, brak wartościowych kontaktów międzyludzkich, ale również brak świadomości własnych emocji, odczuć, stanu psychicznego i fizycznego czy też brak motywacji i celu w życiu.

A co może wpływać na wzrost odporności psychicznej? Zapewne duży wpływ ma środowisko, w jakim wyrastamy oraz postawa rodziców wobec trudnych wydarzeń, z jakimi stykamy się we wczesnym rozwoju. Ale najważniejsze – nad odpornością psychiczną można pracować i rozwijać ją przez całe życie!

Co pomaga wzmocnić odporność psychiczną?

Aby stać się bardziej efektywnym liderem, warto zwrócić uwagę na poniższe aspekty:

Świadome zarządzanie stresem i dbanie o siebie

Zarządzanie stresem jest fundamentem odporności. Dlatego na pierwszym miejscu – dbaj o siebie. Wzmocnienie swojej kondycji fizycznej i psychicznej poprzez odpowiednią dawkę ruchu, ulubione metody na poprawę samopoczucia (muzyka, kąpiel, zajmowanie się pasją, dobre jedzenie, sen, śmiech), ćwiczenia oddechowe, medytacja czy nawet krótkie przerwy na spacer mogą znacznie obniżyć poziom napięcia, dają radość i wzmacniają szacunek do siebie.

Regularne „wietrzenie umysłu”, koncentrowanie się na pozytywnych emocjach i wydarzeniach dookoła nas nie tylko buduje poczucie bezpieczeństwa i wdzięczności, lecz także tworzy stabilne fundamenty pod nasze codzienne działania. A zatem najprościej: chcesz być dobrym liderem, partnerem, rodzicem? Naucz się w pierwszej kolejności dbać o siebie i być dla siebie dobrym. Liderzy, którzy dobrze rozumieją własne emocje, łatwiej radzą sobie w stresujących sytuacjach.

Budowanie samoświadomości

Praktykowanie samoświadomości, np. poprzez regularną autorefleksję, analizowanie własnych zachowań i wyciąganie wniosków, pozwala lepiej zidentyfikować swoje reakcje i mechanizmy radzenia sobie z trudnościami. To z kolei ułatwia podejmowanie bardziej racjonalnych i efektywnych decyzji. Poznanie i doświadczenie swoich reakcji w trudnej sytuacji stopniowo buduje zaufanie do samego siebie, a tym samym wzmacnia poczucie bezpieczeństwa.

Rozwijanie sieci wsparcia i dbanie o relacje

Otaczanie się zaufanymi współpracownikami oraz dbanie o relacje z rodziną i przyjaciółmi pomaga skuteczniej radzić sobie z wyzwaniami. Sama świadomość, że takie osoby są w twoim otoczeniu, wzmacnia poczucie bezpieczeństwa, a zarazem odporność na niepowodzenia. Sieć wsparcia działa nie tylko jako bufor przed wypaleniem zawodowym, ale także jako źródło nowych perspektyw i pomysłów. Co ciekawe, to jak wspieramy innych w dobrych chwilach, a nie tylko w trudnych, negatywnych doświadczeniach, ma wpływ na jakość naszych relacji. Regularne spotkania i szczere, oparte na wzajemnym szacunku i otwartości rozmowy mogą znacząco zwiększyć odporność psychiczną menedżera.

Elastyczność i otwartość na zmiany

W świecie, gdzie zmiany zachodzą w błyskawicznym tempie, liderzy muszą być gotowi dostosowywać się do nowych warunków. Elastyczność w myśleniu i działaniu pomaga unikać frustracji i szybciej dopasować się do zmieniających się okoliczności. Uczenia się przez całe życie i otwartość na nowe pomysły to klucz do sukcesu w zmiennym środowisku. Dodatkowo kiedy uczymy się nowych rzeczy, zmieniamy sposób działania, nawyki i usprawniamy nasz mózg – tworzy on wówczas nowe komórki nerwowe oraz nowe połączenia między nimi i dzięki temu jesteśmy bardziej kreatywni oraz pracujemy wydajniej.

Stawianie celów, ustalanie priorytetów i delegowanie zadań

Dobrze postawiony cel może dawać zastrzyk motywacji do działania. Koncentrujemy się wówczas na szukaniu rozwiązań i dróg do jego osiągnięcia, a nagroda, jaką jest jego osiągnięcie, potrafi niesamowicie wzmocnić, dając poczucie sprawstwa, skuteczności i dawkę dobrej energii. W obliczu licznych obowiązków łatwo jednak wpaść w pułapkę przepracowania, co szybko prowadzi do spadku odporności. Kluczową umiejętnością lidera jest zatem ustalanie priorytetów oraz umiejętność delegowania zadań. Skupienie się na najważniejszych celach i zaufanie zespołowi w realizacji mniej kluczowych działań pomaga zachować równowagę i uniknąć wypalenia zawodowego.

Wzmacnianie odporności psychicznej to proces, który wymaga czasu i konsekwencji. Jednak wdrożenie powyższych strategii może znacząco pomóc menedżerom nie tylko przetrwać trudne momenty, lecz także rozwijać się jako liderzy, którzy skutecznie przewodzą swoim zespołom w obliczu współczesnych wyzwań. ©



Artykuł pochodzi z czasopisma:
Personel i Zarządzanie 12/2024

Autorki

Izabela Bielawska
Dyrektorka HR, psycholożka i coach, certyfikowany praktyk masażu dźwiękiem według metody Petera Hess

Katarzyna Chałas
Coach ICC, konsultantka kryzysowa IPTK™, psycholożka biznesu